Uzasadnienie decyzji sądu ws. toruńskiej geotermii
Sąd nie znajduje podstaw ażeby zakwestionować ugodę zawartą przez strony – oświadczył Sąd Okręgowy w Warszawie, orzekając w sprawie Fundacji Lux Veritatis i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dot. cofnięcia dotacji dla toruńskiej geotermii.
Decyzja sądu ws. dofinansowania projektu geotermii toruńskiej:
Sygn. akt: III C 397/09
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 22 luty 2016 rok
Sąd Okręgowy w Warszawie, III Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: SSO Mariusz Solka
Protokolant: stażysta Tamara Oktaba
po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2016 roku w Warszawie
na rozprawie
sprawy z Fundacji Lux Veritatis w Warszawie;
przeciwko Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie;
o odszkodowanie;
w przedmiocie umorzenia postępowania;
postanawia:
1. postępowanie w sprawie umorzyć;
2. zwrócić powodowi Fundacji Lux Veritatis w Warszawie, ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie, kwotę 50.000,00 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych z opłaty w kwocie 100.000,00 (sto tysięcy) złotych, zaksięgowanej pod poz. WB 0700068/0118/2009, tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej w związku z zawarciem ugody;
3. nakazać pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie od:
a. powoda Fundacji Lux Veritatis w Warszawie, kwotę 1.550,55 (jeden tysiąc, pięćset pięćdziesiąt, 55/100) złotych;
b. pozwanego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, kwotę 1.550,54 (jeden tysiąc, pięćset pięćdziesiąt, 54/100) złotych;
4. w pozostałym zakresie, koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie znieść.-
/-/ SSO Mariusz Solka
Sygn. akt III C 397/09
UZASADNIENIE
Pozwem z dnia 9 kwietnia 2009 r. powódka Fundacja Lux Veritatis w Warszawie (dalej także jako: dotowany, Fundacja) wniosła o zasądzenie od pozwanego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska w Warszawie (dalej także jako: dotujący, NFOŚiGW, pozwany) kwoty 27.450.460.00 (dwadzieścia siedem milionów czterysta pięćdziesiąt tysięcy czterysta sześćdziesiąt) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania oraz o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle wykazu przedstawionego na rozprawie (pozew k. 2-33).
W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że oświadczenie Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z dnia 26 maja 2008 r. o wypowiedzeniu umowy i uznaniu aneksu za nieważny w całości, na podstawie art. 94 k.c., jest nieskuteczne prawnie i nieważne, skoro ten zapis umowy do dnia 31 stycznia 2008 r. został wykonany poprzez ustanowienie zabezpieczenia zgodnie z wskazaną intencją stron. Nadto powódka podniosła, że pozwany nie wskazał, z jakiej przyczyny faktycznej i prawnej zaszła okoliczność nieważności aneksu w trybie art. 94 k.c., a okoliczność w postaci nierealizowania harmonogramu ustalonego umową dotacji nr 91/2007/WN-01/FG-hg-DN/D z dnia 29 czerwca 2007 r. nie może być podstawą wypowiedzenia umowy dotacji wobec ustalenia nowego harmonogramu i przystąpienia do jego realizacji przez powódkę (uzasadnienie pozwu k. 6-33).
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości jako całkowicie bezzasadnego oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według przedłożonego zestawienia (dowód: odpowiedź na pozew k. 187-195).
W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, że dokonując weryfikacji nadsyłanych przez powódkę dokumentów zabezpieczających stwierdził, że istnieje niejasność odnośnie prawa własności budynków i gruntów. Z uwagi na powyższe wątpliwości pozwany wyraził zgodę na podpisanie aneksu do Umowy. Został on podpisany z warunkiem zawieszającym, a nadto wskazał, że powódka wielokrotnie oświadczała, że jest właścicielem terenu, na którym miał zostać przeprowadzony odwiert, a w rzeczywistości jest jedynie ujawniona w księdze wieczystej jako użytkownik prawa do użytkowania wieczystego na okres 30 lat. Jako zarzut pozwany wskazał także ustanowienie jednej z hipotek na gruncie, na którym ma być prowadzone wiercenie. Mając na względzie powyższe okoliczności oraz niewywiązanie się przez powódkę z obowiązków wynikających z łączącej strony umowy w postaci nierozpoczęcia i niezrealizowania przedsięwzięcia w terminach umownych oraz nieudostępnienia dokumentów i nieudzielenia wyjaśnień pozwany wypowiedział Umowę dotacji zawartą z powódką, jednocześnie uznając aneks z dnia 15 listopada 2007 r. za nieważny z uwagi na nieważność zastrzeżonego w art. 10 pkt 1 warunku zawieszającego (dowód: uzasadnienie odpowiedzi na pozew k. 195-220).
W piśmie procesowym z dnia 06 listopada 2009 roku (pismo k. 370-388), powód podtrzymał swoje stanowisko z pozwu, szczegółowo odnosząc się do zarzutów z odpowiedzi na pozew i wskazując jako podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej na art.471 kc i art.415 kc.
W piśmie procesowym z dnia 25 listopada 2009 roku, pozwany wnosił o oddalenie powództwa, podkreślając na zasadność i ważność wypowiedzenia umowy o dotację oraz wywołania skutku prawnego w postaci zakończenia umowy o dotację. W przedmiotowym piśmie pozwany w sposób szczegółowy odnosi się do braku rozpoczęcia wykonania przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym stanowiącym załącznik do umowy dotacji. Pozwany wskazał, iż Fundacja nie realizowała także przedsięwzięcia nawet wedle nieważnego zdaniem Funduszu załącznika – harmonogramu rzeczowo-finansowego do Aneksu nr 1/300/2007. Wskazał, iż w I kwartale 2008 roku, powódka nie wykonała prac wskazanych w w/w harmonogramie wyszczególnionych pod poz. 4, 5, 8.1, 8.2, 9.1, 9.2, 9.3, 11 (pismo k.404-419).
W piśmie procesowym z dnia 12 stycznia 2011 roku, powódka przedłożyła zestawienie poniesionych kosztów na podstawie harmonogramu rzeczowo-finansowego wraz z dokumentami potwierdzającymi wykonanie prac (k.559-587).
W piśmie procesowym z dnia 14 lutego 2011 roku pozwany (k.1007-1030), wniósł o oddalenie wniosków powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych. W piśmie pozwany odnosił się także obszernie do kwestii ważności Aneksu, ważności wypowiedzenia umowy dotacji.
W piśmie procesowym z dnia 11 maja 2011 roku (k.1271-1283), pozwany zakwestionował prace wykonane przez wykonawcę na podstawie umowy zawartej z Fundacją w odniesieniu do poszczególnych wystawionych faktur.
W piśmie procesowym z dnia 29 lutego 2012 roku (k.686-1692), pozwany wniósł o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z przedłożonym spisem kosztów (k.1693-1694).
Pismem z dnia 27 kwietnia 2012 roku, powód cofnął powództwo w części dotyczącej roszczenia o zapłatę podatku VAT od faktur zapłaconych przez stronę powodową, podtrzymując żądanie zapłaty kwoty 22.200.139,88 złotych (pismo k.1710-1712).
Przy piśmie z dnia 16 grudnia 2013 roku (k.2010-2033), powódka przedstawiła prywatną opinię biegłego rewidenta z weryfikacją kalkulacji kwoty odszkodowania.
Postanowieniem z dnia 22 lutego 2014 roku (k.2047), Sąd umorzył postępowanie w zakresie ponad kwotę 22.200.139,88 złotych.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
W maju 2005 roku Polgeotermia sp. z o.o. (dalej Polgeotermia) przygotowała na zlecenie Fundacji, „Projekt prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z otworów wpienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wpienia muszlowego lub liasu w Toruniu” (dowód: projekt k.1094-1131, załączniki k.1203-1239).
W dniu 21 kwietnia 2006 roku, Minister Środowiska udzielił powódce Fundacji Lux Veritatis, koncesji nr 6/2006/p, (dalej zwana także koncesją) na poszukiwanie i rozpoznanie złoża wód termalnych na terenie miasta Toruń. Powierzchnia terenu badań wynosić miała 0,226 km2 a jego granice określać miały punkty załamania o następujących współrzędnych:
pkt.I długość geograficzna 18030’30’’, szerokość geograficzna 53000’50’’,
pkt.II długość geograficzna 18030’30’’, szerokość geograficzna 53002’00’’,
pkt.III długość geograficzna 18030’45’’, szerokość geograficzna 53002’00’’,
pkt.IV długość geograficzna 18032’10’’, szerokość geograficzna 53001’00’’.
Lokalizacja terenu badań zgodnie z koncesją została przedstawiona na mapie w skali 1:20000, stanowiącą integralną część koncesji. Zamierzone prace obejmować miały odwiercenie dwóch otworów poszukiwawczo-rozpoznawczych do głębokości 3050 m: mi.n. Toruń TG-1 o współrzędnych 18030’56’’ długości geograficznej wschodniej i 53001’09’’, szerokości geograficznej północnej oraz Toruń TG-2 o współrzędnych 18031’32’’ długości geograficznej wschodniej i 53000’59’’ szerokości geograficznej północnej. Prace miały być wykonywane zgodnie z „Projektem prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z otworów wpienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wpienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, stanowiącym załącznik do koncesji. Wyniki prac geologicznych należało przedstawić w dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne wód termalnych ujętych otworem Toruń TG-1. Koncesja została udzielona na okres czterech lat od dnia udzielania koncesji, zaś rozpoczęcie prac miało nastąpić nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia udzielenia koncesji (dowód: koncesja k. 43-45).
W dniu 27 października 2006 r. Fundacja Lux Veritatis w Warszawie wystąpiła do Funduszu z wnioskiem o dofinansowanie przedsięwzięcia w postaci prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu wraz z określeniem warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu – otwór TG1. Jako współrzędne geograficzne otworu TG1 wskazano: 18030’59’’ długości geograficznej wschodniej i 53000’59’’ szerokości geograficznej północnej. Wnioskowana kwota dotacji wynosiła 12.224.200 złotych, i miała nie przekraczać 93,21% kosztów przedsięwzięcia, którego koszt oszacowano na 13.114.200 złotych (dowód: wniosek o dofinansowanie k. 223-230).
Decyzją z dnia 8 listopada 2006 roku nr 8287/06, Minister Środowiska, zmienił koncesję dla powódki w ten sposób, iż termin rozpoczęcia prac oznaczono na 20 miesięcy od dnia udzielenia koncesji (zmiana pkt.8) (dowód: decyzja k.46-47).
Umowa dotacji nr 91/2007/Wn-01/FG-hg-DN/D zawarta pomiędzy Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie a Fundacją Lux Veritatis z siedzibą w Warszawie, została podpisana w dniu 29 czerwca 2007 r. (dalej: Umowa). Na mocy przedmiotowej umowy dotujący udzielił dotowanemu dotacji do kwoty 12.224.200,00 (dwanaście milionów dwieście dwadzieścia cztery tysiące dwieście) złotych, na dofinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego „Prace geologiczne dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu wraz z określeniem warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu – otwór TG-1”, z zastrzeżeniem, iż kwota wypłaconej dotacji nie może przekroczyć 93,21% kosztów zrealizowanego przedsięwzięcia (dowód: umowa dotacji k. 53-59).
Zgodnie z postanowieniami w/w umowy w wyniku przedsięwzięcia zostanie osiągnięty w terminie dziewięciu miesięcy od daty złożenia dokumentacji organowi koncesyjnemu efekt ekologiczny równoznaczny efektowi rzeczowemu w postaci dokumentacji hydrogeologicznej lub dokumentacji geologicznej, a po zakończeniu prac wiertniczych dotowany został zobowiązany do złożenia dotującemu sprawozdanie z wykonania tych prac jako załącznik do ostatniej faktury za wiercenie w terminie jednego miesiąca od ich zakończenia (§ 1 Umowy). Przedsięwzięcia miało być realizowane zgodnie z koncesją, decyzjami Ministra Środowiska zmieniającymi koncesję, projektem prac geologicznych wykonanym przez „Polgeotermię sp. z o.o. w Krakowie (§1 pkt.5 umowy). Zgodnie z postanowieniami § 2 Umowy, przebieg realizacji przedsięwzięcia określony został w harmonogramie rzeczowo- finansowym, potwierdzonym podpisem osób reprezentujących dotowanego oraz upoważnionego inspektora nadzoru, zaakceptowany przez dotującego w dniu 24 maja 2007 r. i stanowiący załącznik do przedmiotowej Umowy (§ 2 Umowy). Dotowany został zobowiązany do przedstawienia do 30.11.2009 roku:
sprawozdania z wykonania całego przedsięwzięcia;
rozliczenia przekazanych Dotowanemu środków z wykonawcą przedsięwzięcia;
zestawienia kosztów poniesionych na zrealizowane przedsięwzięcie;
dokumentu potwierdzającego złożenie dokumentacji w sekretariacie Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych Ministerstwa Środowiska;
dokumentu potwierdzającego osiągnięcie efektu ekologicznego o którym mowa w §1 ust.2 umowy tj. opinię Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministrze Środowiska.
W przypadku nieprzedłożenia dokumentacji wskazanych w §2 ust.3 i 4 umowy w ciągu 30 dni od upływu terminu określonego w umowie, Dotujący mógł wypowiedzieć umowę z zastosowaniem przepisów z §6 ust.2,3 i 4 umowy.
Postanowienia Umowy regulują również kwestię dopuszczalności wypowiedzenia w razie niezachowania jej warunków wraz z jednoczesnym żądaniem niezwłocznego zwrotu kwot wypłaconych. Do przyczyn uzasadniających wypowiedzenie Umowy strony zaliczyły w szczególności nie realizowanie przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem rzeczowo – finansowym, niewykonanie przez dotowanego obowiązków określonych w Umowie, a zwłaszcza odmowy udzielenia wyjaśnień, udostępnienia dokumentów bądź też uniemożliwienie dokonania oględzin osobom przeprowadzającym kontrolę z upoważnienia dotującego (§ 6 Umowy). Jako zabezpieczenie prawidłowego wykonania warunków Umowy strony ustaliły weksel własny „in blanco” z klauzulą „bez protestu” wraz z deklaracją wekslową wystawiony przez dotowanego (§ 10 Umowy) (dowód: umowa dotacji k. 53-59, harmonogram rzeczowo-finansowy k.423-424).
Pismem z dnia 3 sierpnia 2007 r. powódka wystąpiła do NFOŚiGW z wnioskiem o wprowadzenie zmian do Umowy między innymi w zakresie zmian harmonogramu rzeczowo-finansowego, formy zabezpieczenia wykonania Umowy (dowód: pismo powódki z dnia 3 sierpnia 2007 r. k. 231-232).
W odpowiedzi na wniosek pozwana wskazała, że do uwzględnienia powyższego wniosku w zakresie zmiany sposobu zabezpieczenia wykonania Umowy niezbędne jest dokonanie oceny finansowej, która określi czy zabezpieczenie w całości zaspokoi ewentualne roszczenia NFOŚiGW, co czego w ocenie pozwanej niezbędne było przedstawienie szeregu dokumentów między innymi w postaci opisu nieruchomości wraz dokumentacją fotograficzną, operatu szacunkowego nieruchomości wraz z wyceną budynków stanowiącej zabezpieczenie hipoteczne, ewentualne uchwały organów Fundacji na ustanowienie hipoteki, o ile są one wymagane Statutem Fundacji. Pozwana wniosła także o złożenie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki w formie aktu notarialnego zawierającego klauzulę podania się rygorowi egzekucji, sporządzone na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. (dowód: pismo pozwanej k.233).
Pismem z dnia 30 sierpnia 2007 roku Fundacja wyjaśniła szczegółowo przyczyny wnioskowania o dokonanie zmian w umowie a także zmianę sposobu zabezpieczenia dotacji (dowód: pismo k.141-143).
W sierpniu 2007 roku Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol S.A. w Warszawie wykonało na zlecenie Fundacji – Aneks do projektu prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu (dowód: Aneks do prac k.1132-1175).
Na żądanie Funduszu, Fundacja przedstawiła także operat szacunkowy określający wartość zabudowywanej kompleksem obiektów akademickich położonej przy ulicy Starotoruńskiej 3 na działce nr 120/1, uregulowanej w księdze wieczystej nr KW 31288 (dowód: kopia operatu szacunkowego k. 234-270, aneks do operatu k.276-285).
Nieruchomość zabudowana kompleksom budynków akademickich, położona przy ulicy Starotoruńskiej 3 w Toruniu, stanowiąca działkę ew. nr 120/1, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr TO1T/00031288/8, stanowi własność Skarbu Państwa. Jako użytkownik wieczysty i właściciel budynków wpisana jest w księdze wieczystej Prowincja Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów). W dziale III wpisane jest także prawo użytkowania na rzecz Fundacji Lux Veritatis, na okres 30 lat do dnia 10.11.2034 roku na prawie użytkowania wieczystego gruntu objętego całą księgą wieczystą (dowód: okoliczność niesporna, odpis z KW k. 286-290, informacja z rejestru gruntów k.291).
Decyzją z dnia 01 października 2007 roku nr 8363/07, Minister Środowiska zmienił koncesję udzieloną powódce w zakresie pkt.8, określając termin na rozpoczęcie prac objętych koncesją nie później niż w ciągu 24 miesięcy od dnia udzielenia koncesji (dowód: decyzja k. 48-49).
Wnioskiem z dnia 08 października 2007 roku, Fundacja wystąpiła do Funduszu o zwiększenie kwoty dotacji o kwotę 15.132.260 złotych brutto. Zarząd Funduszu wyraził zgodę na dokonanie zmian w umowie dotacji (dowód: odpis pisma k.315-316, uchwała k.492-493, wniosek k.494-497).
Decyzją z dnia 30 października 2007 roku nr 9320/07/JM, Minister Środowiska zmienił koncesję udzieloną powódce w zakresie pkt.5, który otrzymał brzmienie: „Zamierzone prace obejmują odwiercenie dwóch otworów poszukiwawczo-rozpoznawczych do głębokości 2970 m (+/- 10%): Toruń TG-1 o współrzędnych 18030’56’’ długości geograficznej wschodniej i 53001’09’’, szerokości geograficznej północnej oraz Toruń TG-2 o współrzędnych 18031’32’’ długości geograficznej wschodniej i 53000’59’’ szerokości geograficznej północnej. Prace będą wykonywane zgodnie z „Projektem prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, którego integralną część stanowi „Aneks do projektu prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wpienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, stanowiący załącznik do koncesji. Jak wynika z uzasadnienia decyzji, zakres prac geologicznych wykonywanych na podstawie Aneksu, nie odbiega znacząco od zakresu prac określonych w projekcie prac geologicznych stanowiącym załącznik do koncesji. Zmiany zawarte w Aneksie w stosunku do zatwierdzonego projektu prac geologicznych polegają na użyciu innego rodzaju rur na krótkim odcinku otworu wiertnicznego oraz odwrotnej kolejności opróbowania nawierconych otworów, a także zmniejszeniu głębokości obu otworów o 80 m. Projektowane prace nie miały znacząco oddziaływać na obszar ochronny „Natura 2000”, w związku z prowadzeniem ich poza okresem lęgowym. W związku z takimi założeniami prowadzenia prac, nie było wymagane uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia Jak wynika z decyzji Ministra – przedmiotowe opracowanie spełnia wymagania określone w ustawie prawo geologiczne i górnicze oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie projektów prac geologicznych z dnia 19 grudnia 2001 (Dz.U. nr 153 oiz.1777), wobec czego może stanowić podstawę do wykonywania prac geologicznych określonych w koncesji nr 6/2006/p (dowód: decyzja k.50-52, pismo k.144-145).
Wnioskiem z dnia 30.10.2007 roku, Prowincja Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), wystąpiła do Sądu Rejonowego w Toruniu Wydział Ksiąg Wieczystych o ujawnienie w księdze wieczystej nr KW 31288, budynków wybudowanych na przedmiotowej nieruchomości (dowód: wniosek k. 78-81, wyrys z ewidencji gruntów k.82).
Pismem z dnia 09 listopada 2007 roku, pozwany poinformował o wyrażeniu zgody na zmianę warunków umowy dotacji, przedstawiając akceptowane warunki, w tym warunki związane ze zmianą zabezpieczeń umowy (dowód: pismo pozwanej k.76-77, uchwała Zarządu k.468-469).
Zgodnie z prywatną opinią Krzysztofa Chojczaka wykonywaną na zlecenie Funduszu, szacunkowa wycena wykonania otworu geotermalno-badawczego Toruń TG-1 została określona na wartość 29.001.840 złotych (dowód: prywatna wycena k.1395-1403).
Aneksem nr 1/300/2007 z dnia 15 listopada 2007 r. zawartym do Umowy z dnia 29 czerwca 2007 r. (dalej jako: Aneks) strony dokonały modyfikacji postanowień umowy między innymi w ten sposób, że kwota dotacji została zwiększona do sumy 27.356.460 (dwadzieścia siedem milionów trzysta pięćdziesiąt sześć tysięcy czterysta sześćdziesiąt) złotych (art. 1 pkt 1 Aneksu). Zgodnie z §1 ust.2 nowego brzmienia umowy – w wyniku realizacji przedsięwzięcia zostanie osiągnięty w terminie 9 miesięcy od daty złożenia dokumentacji organowi koncesyjnemu efekt ekologiczny równoznaczny efektowi rzeczowemu, w zależności od pozytywnych lub negatywnych wyników przeprowadzonych prac w otworze badawczym, zgodnie z ustawą z dnia 04 lutego 1994 roku prawo geologiczne i górnicze oraz projektem prac geologicznych, będzie to:
• w wariancie pozytywnym – dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne wód termalnych ujętych otworem TG-1;
• w wariancie negatywnym – dokumentacja geologiczna wykonywania prac geologicznych nie kończących się udokumentowaniem zasobów wód termalnych.
Przebieg realizacji przedsięwzięcia został określony przez harmonogram rzeczowo – finansowy zaakceptowany przez dotującego w dniu 15 listopada 2011 r. (art. 2 pkt 2 Aneksu). Jednocześnie strony dopuściły możliwość zmian tego harmonogramu, w szczególności, w przypadkach, gdy przyczyna zmiany nie wynika z winy Dotowanego i jeśli potrzeba taka zostanie zgłoszona Dotującemu w terminie umożliwiającym podjęcie stosownej decyzji przez dotującego tj. przed przekroczeniem terminów określonych w umowie i w harmonogramie rzeczowo – finansowym (art. 2 pkt 2 Aneksu). Modyfikacji uległ również sposób zabezpieczenia prawidłowego wykonania warunków Umowy poprzez wprowadzenie zamiast weksla „in blanco”, hipoteki zwykłej zabezpieczającej 100 % kwoty dotacji ustanowionej na nieruchomości gruntowej, będącej przedmiotem użytkowania wieczystego Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) w Warszawie, jak i na budynkach kompleksu szkolno–akademickiego znajdującego się na ww. nieruchomości w kwocie 27.356.460,00 złotych, dla których prowadzona jest KW nr 31288/8 (działka nr 120/1). Ponadto wprowadzono cesję na rzecz Narodowego Funduszu praw z polisy ubezpieczeniowej ww. budynków i ich wyposażenia oraz hipotekę kaucyjną do wysokości 20 % kwoty dotacji, zabezpieczającą ewentualną karę umowną, ustanowioną na nieruchomości gruntowej, będącej przedmiotem użytkowania wieczystego Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) w Warszawie, do kwoty 5.472.092,00 (pięć milionów czterysta siedemdziesiąt dwa tysiące dziewięćdziesiąt dwa) złotych, dla której prowadzona jest KW nr 60151/1 (działki nr 57, 124/3, 126, 129/5) (art. 6 Aneksu). Zgodnie z dodanym §10a – Dotowany zobowiązał się do zwrotu środków przekazanych na pokrycie VAT w przypadku gdy zaistnieje możliwość rozliczenia tego podatku z Urzędem Skarbowym. Przedmiotowy Aneks zawarty został pod warunkiem zawieszającym w postaci dostarczenia dotującemu przez dotowanego w terminie do 31 stycznia 2008 r. dokumentów, mających na celu wykazanie przez dotowanego jego prawa własności do budynków kompleksu szkolno-akademickiego, co musi znaleźć odzwierciedlenie w odpisie postanowienia sądu o dokonanym wpisie prawa własności do KW oraz dokumentów w postaci oświadczenia Prowincji Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) w Warszawie, że ustanowi hipotekę na nieruchomości, do której Prowincji przysługuje prawo użytkowania wieczystego (art. 10 Aneksu) (dowód: Aneks nr 1/300/2007 z dnia 15 listopada 2007 r. k. 60-65, harmonogram k.390-391).
W styczniu 2008 roku, PNiG Jasło sp. z o.o. złożyła ofertę na wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne wód terminalnych ujętych otworem Toruń TG-1, za cenę brutto 28.866.280,00 złotych. Załączony do oferty harmonogram przewidywał w pierwszym kwartale 2008 roku prace przygotowawcze, zaś zasadnicze wiercenie dopiero od sierpnia 2008 roku (dowód: oferta k.954-961).
Jak wynika z odpisu z rejestru budynków z dnia 21.01.2008 roku, budynki usytuowane na działce nr 120/1, stanowią własność Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), zaś własność nieruchomości gruntowej będącej w użytkowaniu wieczystym Redemptorystów, należy do Skarbu Państwa (dowód: wypis k.101, wypis z rejestru gruntów k.102-103).
Pismem z dnia 22 stycznia 2008 roku, powódka poinformowała, pozwanego, iż właścicielem nieruchomości (użytkownikiem wieczystym) z KW nr 31288 jest Prowincja Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), na której nieruchomości Fundacja wybudowała budynki. Fundacja wskazała, iż z uwagi na to, iż prawo własności nieruchomości należy do Prowincji, także budynki stanowią jej własność oraz wskazała, iż poprzez Prowincję, Fundacja ustanowiła zabezpieczenie na rzecz pozwanego zgodnie z zapisami Aneksu. Do pisma Fundacja dołączyła decyzję PINB dotyczące pozwolenia na użytkowanie budynków posadowionych na nieruchomości objętej KW nr 31288 w wybudowanych przez Fundację, wniosek o wpis do księgi wieczystej budynków, oświadczenie Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) o wyrażeniu zgody na ustanowienie hipoteki na nieruchomościach objętych księgami wieczystymi nr 60151 i 31288 (dowód: pismo k.86-87, okoliczności niesporne, pozwolenie na użytkowanie k.320-322v, wniosek o wpis budynków w KW k.324-327, wypis z rejestru budynków k.328, wypis i wyrys z rejestru gruntów k.329-329v, pełnomocnictwo k. 330-333, notarialne oświadczenie o ustanowieniu hipoteki z dnia 12.11.2007 k.334).
W dniu 29 stycznia 2008 roku, Fundacja zawarła z Poszukiwaniami Nafty i Gazu Jasło sp. z o.o. w Jaśle, umowę na wykonanie prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu wraz z określeniem warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu – otwór TG-1, w wyniku którego Zamawiający (Fundacja) w zależności od pozytywnych lub negatywnych wyników przeprowadzonych prac badawczych, zgodnie z ustawą z dnia 04 lutego 1994 roku prawo geologiczne i górnicze oraz projektem prac geologicznych otrzyma:
w wariancie pozytywnym – dokumentację hydrogeologiczną ustalającą zasoby eksploatacyjne wód termalnych ujętych otworem TG-1;
w wariancie negatywnym – dokumentację geologiczną wykonywania prac geologicznych nie kończących się udokumentowaniem zasobów wód termalnych.
Dokumentacja miała spełniać wymogi stawiane przez Ministra Sprawiedliwości dla wydania decyzji zatwierdzającej tę dokumentację. Przedsięwzięcie miało być realizowane zgodnie z koncesją i decyzjami Ministra Środowiska zmieniającymi koncesję, projektem prac geologicznych wykonanym przez Polgeotermię sp. z o.o. w Krakowie zmienionym Aneksem do projektu prac geologicznych wykonanym przez Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol SA w Warszawie. Wynagrodzenie z tytułu wykonania umowy określono na kwotę 28.866.280 złotych brutto (dowód: umowa k. 105-120).
Protokołem z dnia 30 stycznia 2008 roku, Fundacja przekazała PNiG Jasło sp. z o.o. plac budowy pod wiercenie otworu TG-1 (dowód: protokół przekazania k.123-125).
Pismem z dnia 31 stycznia 2008 roku, powódka poinformowała pozwanego o spełnieniu warunków z art.10 Aneksu, informując o ustanowieniu hipoteki na rzecz Funduszu i dołączając odpis z księgi wieczystej nr TO1T/00031288/8, wraz z ujawnionymi zabudowaniami. Jak wynika z przedłożonego odpisu właścicielem nieruchomości był Skarb Państwa, zaś użytkownikiem wieczystym i właścicielem budynku stanowiącego odrębną nieruchomość jest Prowincja Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów). W dziale III wpisano prawo użytkowania wykonywane na prawie użytkowania całego gruntu na rzecz Fundacji Lux Veritatis do dnia 10.11.2034 roku. W dziale IV została wpisana hipoteka umowna zwykła na kwotę 27.356.460 złotych na rzecz pozwanego ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości i własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość. (dowód: pismo k.88, odpis kw k.89-36, zawiadomienie o wpisie k.97-100).
Pismem z dnia 01 lutego 2008 roku, Fundacja przesłała dokumenty związane z ustanowieniem zabezpieczenia na rzecz Funduszu, z jednoczesnym przesłaniem oryginału polisy, składają jednocześnie oświadczenie o przekazaniu praw z polisy na rzecz Funduszu i wskazując, iż gdyby powyższe oświadczenie nie spełniało oczekiwać Funduszu, oczekują na przekazanie stosownej umowy cesji do podpisania (dowód: pismo k.392-393).
Pismem z dnia 01 lutego 2008 roku, Fundacja poinformowała Fundusz o wyłonieniu w drodze dialogu konkurencyjnego, wykonawcy na wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej, wskazując iż w dniu 29 stycznia 2008 roku została podpisana umowa z wykonawcą i 30.01.2008 roku nastąpiło protokolarne przekazanie placu budowy ze wskazaniem planowanego terminu rozpoczęcia prac na 31.01.2008 rok (dowód: pismo k. 680-681).
Pismem z dnia 04 lutego 2008 roku, Fundusz potwierdził otrzymanie dokumentów dotyczących ustanowenia zabezpieczenia wykonania umowy dotacji, domagając się w dalszym ciągu dostarczenia dowodu własności budynków kompleksu szkolno-akademickiego (dowód: pismo z dnia 04.02.2008 k.340).
Pismem z dnia 05 lutego 2008 roku pozwany poinformował Fundację, iż trwają prace związane z weryfikacją dokumentów złożonych przez Fundację w związku z ustanowieniem zabezpieczenia umowy (dowód: pismo k.83).
Pismem z dnia 08 lutego 2008 roku, Fundacja poinformowała, iż zabezpieczenia na rzecz Funduszu zostały ustanowione zgodnie z podpisanym Aneksem 1/300/2007, zaś z dokumentacji zgromadzonej przed podpisaniem Aneksu było rzeczą oczywistą, iż użytkownikiem wieczystym nieruchomości jest Prowincja, w związku z czym nie można było zgodnie z art.235 kc zobowiązać Dotowanego do przedłożenia zaświadczenia o własności budynków usytuowanych na nieruchomości znajdującej się w użytkowaniu wieczystym. Fundacja wskazała na nieważność warunku zastrzeżonego w art.10 Aneksu (dowód: pismo k.342).
Pismem z dnia 15 lutego 2008 roku, Fundacja zwróciła się do pozwanego o zmianę harmonogramu rzeczowo-finansowego i zmianę sposobu przekazywania na rachunek Fundacji kwoty dotacji, z uwagi na konieczność rozpoczęcia prac po okresie lęgowym ptaków. Zgodnie z protokołem negocjacji dotacji, strony przewidziały, iż po wyłonieniu wykonawcy przedsięwzięcia, Fundacja zobowiązała się do powiadomienia Funduszu o ewentualnych zmianach kosztorysu i terminów realizacji w celu aktualizacji umowy (dowód: wniosek wraz harmonogramem k.127-130, protokół negocjacji dotacji k.137-140).
W odpowiedzi na pismo Fundacji w przedmiocie zmiany harmonogramu rzeczowo-finansowego, Pozwany w piśmie z dnia 04 marca 2008 roku, wniósł o dostarczenie zweryfikowanego harmonogramu, a odnosząc się do możliwości przesunięcia prac, poinformował, iż zwrócił się do organu koncesyjnego o zajęcie stanowiska w tym zakresie. Fundusz zażądał także przedstawienia stosownej decyzji administracyjnej zezwalającej na wykonanie zbiornika retencyjnego i rurociągu zrzutowego (dowód: pismo pozwanego z dnia 04 marca 2008 roku k. 131).
Pismem z dnia 22 lutego 2008 roku, Fundusz zwrócił się do Ministra Środowiska o zajęcie stanowiska, czy rozpoczęcie prac przygotowawczych jest równoznaczne z rozpoczęciem prac objętych koncesją (dowód: pismo k. 347).
W dniu 03 marca 2008 roku Fundacja zawarła z Henrykiem Biernatem umowę o dzieło na prowadzenie nadzoru inwestorskiego nad realizacją projektu Toruń TG-1, za wynagrodzeniem w kwocie 50.000 złotych (dowód: umowa o dzieło k. 970-971, rachunki wraz z potwierdzeniami przelewów k. 972-978)
Pismem z dnia 17 marca 2008 roku, Fundacja przekazała do Funduszu oryginał faktury z dnia 14.03.2008, załącznik do faktury, wzór rozliczenia prac, protokół z budowy drogi do wiertni, protokół z budowy placu, w oryginałach i kopiach (dowód: pismo k.697-698).
Pismem z dnia 20 marca 2008 roku, pozwany Fundusz poinformował, iż realizacja przedsięwzięcia nie została rozpoczęta w ustalonych terminach z przyczyn leżących po stronie Fundacji, a także poinformował, iż nie otrzymał dokumentów żądanych w piśmie z dnia 4.03.2008 roku (dowód: pismo k. 146-147).
W marcu 2008 roku, został sporządzony Plan Ruchu dla PNiG Jasło sp. z o.o. na wykonanie otworu poszukiwawczo-rozpoznawczego Toruń TG-1. Przedmiotowy Plan ruchu został zatwierdzony decyzją Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu w dniu 28 marca 2008 roku (dowód: plan ruchu k.2409-2447).
Wykonawca PNiG Jasło sp. z o.o. pismem z dnia 31.03.2008 roku dokonał zgłoszenia zamiaru przystąpienia do wykonywania robót geologicznych i oddania urządzeń do ruchu. Jednocześnie pismem z dnia 03.04.2008 roku poinformował. iż do 31.03.2008 roku zostały ukończone prace związane z przygotowywaniem terenu (roboty ziemne, drogi, place manewrowe, wykonanie zbiornika retencyjnego wraz z rurociągiem zrzutowym) (dowód: pismo k.683, 684).
Pismem z dnia 31.03.2008 roku, Fundacja przesłała Funduszowi oryginały Decyzji Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu oraz Plan Ruchu dla PNiG Jasło sp. z o.o. na wykonanie otworu poszukiwawczo-rozpoznawczego Toruń TG-1. Przedmiotowe dokumenty zostały zwrócone w dniu 04.04.2008 roku (dowód pismo k. 682, 685).
Pismem z dnia 31 marca 2008 roku, Fundacja przekazała Funduszowi oryginał faktury z dnia 31.03.2008 roku, załącznik do faktury, rozliczenie prac, protokół z budowy placu, w oryginałach i kopiach (dowód: k.699-700).
Pismem z dnia 02 kwietnia 2008 roku, Fundacja poinformowała Fundusz, iż obowiązujące przepisy prawa nie nakładają na podmiot prowadzący prace geologiczne w oparciu o koncesję, uzyskania innej decyzji administracyjnej zezwalającej na prowadzenie prac. Poinformowała także, iż wykonawca przystępując do rozpoczęcia prac, zawiadomił o tym właściwy organ administracji geologicznej oraz organ nadzoru górniczego a także prezydenta Miasta Torunia o przystąpieniu do wykonywania robót (art.35 pkt.1 prawa geologicznego i górniczego). Fundacja poinformowała także, iż wykonawca wykonał prace przygotowawcze, w tym prace ziemnie, zbiornik retencyjny, wyznaczył punkt wiercenia, utwardził teren i doprowadził drogi dojazdowe. W/w prace zostały potwierdzone protokołami odbioru i zafakturowe. Fundacja ponowiła wniosek o zatwierdzenie wnioskowanej zmiany harmonogramu rzeczowo-finansowego (dowód: pismo k.394-397)
Pismem z dnia 09 kwietnia 2008 roku, PNiG Jasło sp. z o.o. poinformowała Fundację o zakończeniu I etapu prac – przygotowaniu terenu (roboty ziemne, drogi, place manewrowe, wykonanie zbiornika retencyjnego wraz z rurociągiem zrzutowym). Pierwsze faktury za wykonane prace zostały zapłacone w kwietniu 2008 roku (dowód: pismo k.121, faktura z dnia 14.03.2008 k.148-149, faktura z dnia 31.03.2008 k.150-151).
Pismem z dnia 15 kwietnia 2008 roku, Fundacja przekazała na żądanie Funduszu, dokumenty związane z postępowaniem o udzielenia zamówienia publicznego (dowód: pismo wraz ze spisem dokumentów k. 686-688, 689).
Pismem z dnia 23 kwietnia 2008 roku Fundacja przekazała zgodnie z żądaniem Funduszu, ofertę na wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej, oryginał umowy na wykonanie odwiertu (dowód: pismo k.450-451).
Pismem z dnia 05 maja 2008 roku, Fundusz domagał się dodatkowych wyjaśnień związanych z zawartą umową z wykonawcą. Fundacja w piśmie z dnia 09 maja 2008 roku wniosła o zwrot części dokumentów celem umożliwienia przygotowania odpowiedzi na zapytanie Funduszu. Po zwrocie dokumentacji przetargowej, pismem z dnia 26 maja 2008 roku, Fundacja przedstawiła swoje wyjaśnienia w zakresie żądanym przez Fundusz, wskazując jednocześnie na brak realizacji środków za prace wykonane zgodnie z umową dotacji, wskazał także na bezczynność w zakresie zmiany harmonogramu rzeczowo-finansowego (dowód: pismo k. 690, pismo k.691, pismo k. 692, pismo k. 693-694).
Jak wynika z prywatnej opinii ornitologa Ewalda Ranoszka, rozpoczęcie prac w rejonie realizowanego przedsięwzięcia nie powinno narazić ptaków na utratę lęgów poza strefą inwestycji. Z opinii uzupełniającej tegoż samego ornitologa wynika, iż można przystąpić do wszelkich prac związanych z budową ujęcia z dniem 01.08.2008 roku (dowód: prywatna opinia k.1188-1190, opinia z dnia 05.08.2008 k.1191).
Pismem z dnia 26 maja 2008 roku, pozwany Fundusz poinformował Fundację, iż uznał Aneks nr 1/300/2007 z dnia 15.11.2007 na podstawie art.94 kc w całości za nieważny z uwagi na nieważność zastrzeżonego w art.10 pkt.1 Aneksu warunku zawieszającego. Jednocześnie wskazał, iż z uwagi na niewywiązywanie się przez Fundację z obowiązków wynikających z umowy tj.:
• nierozpoczęcie i nierealizowanie przedsięwzięcia w terminach umownych (§6 ust.1 pkt.2 umowy;
• niedopełnienie obowiązków określonych w §6 ust.1 pkt.5 umowy;
wypowiada umowę dotacji z dnia 29.06.2007 roku. Jednocześnie Fundusz wskazał, iż nie wypłaci środków za wykonanie prac przygotowawczych po terminie określonym w umowie a przedstawionych do rozliczenia przez Fundację. Wypowiedzenie zostało doręczone Fundacji w dniu 02.06.2008 (dowód: wypowiedzenie k. 104, zpo k. 351, uchwała Zarządu Funduszu k.428).
Pismem z dnia 09 czerwca 2008 roku, Fundacja zwróciła się do Funduszu o wskazanie jakich konkretnie informacji nie udzieliła Fundacja na żądanie Funduszu. Na przedmiotowe pismo Fundusz udzielił odpowiedzi w piśmie z dnia 24 czerwca 2008 roku w którym nie wskazał konkretnych dokumentów, powołując się jedynie na prowadzoną między stronami korespondencję (dowód: pismo k. 695, 696).
W odpowiedzi na wypowiedzenie umowy dotacji, pismem z dnia 18 czerwca 2008 roku Fundacja wniosła o cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy przez Fundusz bądź wyrównanie Fundacji szkody w kwocie nie mniejszej niż 27.356.456 złotych spowodowanej nieuzasadnionym wypowiedzeniem umowy dotacji (dowód: pismo k.179-180).
Pismem z dnia 02 lipca 2008 roku, Fundusz podtrzymał swoje oświadczenie z dnia 26 maja 2008 roku w przedmiocie wypowiedzenia umowy dotacji, oraz uznania za nieważny Aneksu nr 1 /300 z dnia 15 listopada 2007 roku. W treści pisma Fundusz wskazał, iż Fundacji nie przysługuje tytuł prawny do budynków usytuowanych na nieruchomości na której miała zostać ustanowiona hipoteka a nadto, nie przedłożyła zgody właściciela Prowincji na ustanowienie zabezpieczenia hipotecznego na rzecz Funduszu (dowód: pismo k.134-136).
Pismem z dnia 15 lipca 2008 roku Fundacja wystąpiła o zezwolenie Funduszu na wykreślenie hipotek zwykłej i kaucyjnej, oraz zwrot oryginału polisy (dowód: pismo k. 422).
PNiG Jasło sp. z o.o. rozpoczęła faktycznie wiercenie otworu od dnia 30.08.2008 roku, które zakończyło 25.03.2009 roku. Roboty geologiczne prowadzono w III i IV kwartale 2008 roku oraz w I kwartale roku 2009. Zgodnie z uzasadnieniem do koncesji, prace należało realizować poza okresem lęgowym. W Aneksie do PPG Polgeolu, nie wskazano jednakże, kiedy przypada okres lęgowy dla rozpatrywanych gatunków ptaków (dowód: dziennik wiertniczy k.704-721, dzienne raporty wiertnicze k.722-800, 801-952, opinia Instytutu k.2684, 2690).
W odniesieniu do koncesji oraz Projektu prac geologicznych (PPG Polgeotermii) wraz z Aneksem (Aneks do PPG Polgeolu), faktycznie otwór TG-1 odwiercony został w odległości 702 m od lokalizacji wskazanej współrzędnymi geograficznymi w koncesji. Wykonano go w odległości ok 65 m na południowy zachód od lokalizacji wskazanej w koncesji dla otworu, Jednocześnie otwór ten został odwiercony w obszarze koncesyjnym zatwierdzonym koncesją nr 6/2006 Toruń TG-2. (dowód: opinia Instytutu k.2688-2689, Aneks do PPG Polgeol k.1173).
Pismem z dnia 20 maja 2009 roku, Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol SA przekazało do Fundacji dokumentację otworową otworu geotermalnego Toruń-TG-1 (dowód: pismo k.953);
Umową gwarancji z dnia 29 sierpnia 2008 roku zawartą pomiędzy Bankiem Pocztowym SA a Fundacją Lux Veritatis, Bank udzielił gwarancji bankowej w wysokości 14.000.000 złotych na rzecz PNiG sp. z o.o. na zabezpieczenie zapłaty zaliczek na poczet wynagrodzenia, o którym mowa w §6 ust.2 i 3a umowy nr 361 z dnia 29 stycznia 2008 roku wraz z Aneksem z dnia 14 sierpnia 2008 roku, zawartych przez Fundację i PNiG Jasło sp. z o.o. Zgodnie z §11 umowy gwarancji w okresie ważności gwarancji, która miała obowiązywać do 31 maja 2009 roku, Bank miał pobierać z góry za każdy rozpoczęty okres trzymiesięczny, prowizję od udzielonej gwarancji w wysokości 0,2% z rachunku Fundacji (zgodnie z pkt.2 w dniu wydania gwarancji była to kwota 28.000 złotych (dowód: umowa k.963-967, dokument gwarancji k.968-969).
W związku z wypowiedzeniem umowy dotacji przez Fundusz, Fundacja poniosła koszty związane z ustanowieniem gwarancji bankowej na rzecz PNiG Jasło sp. z o.o. w wysokości 112.000 złotych. W dniach 28.05.2009 r, 02.03.2009, 28.11.2008, 15.10.2008 przelała na rzecz Banku Pocztowego tytułem prowizji kwoty po 28.000 złotych oraz w dniu 02.09.2008 roku kwotę 10.000 złotych tytułem prowizji pozostałych (dowód: zestawienia potwierdzeń przelewów k.173-177, 1194-1197, 1198).
Fundacja zapłaciła na rzecz wykonawcy PNiG Jasło sp. z o.o. z tytułu wykonanych prac, kwotę 28.258.209,45 złotych (dowód: faktury VAT wraz z potwierdzeniami przelewów, oraz protokołami odbioru prac k. 593-599, 600-677).
Protokołem z dnia 17 grudnia 2009 roku dokonano odbioru końcowego dla robót wykonywanych dla odwiertu Toruń TG-1 (dowód: protokół k.676).
W dniu 30.01.2012 roku, Minister Środowiska zawiadomił o przyjęciu dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu wraz z określeniem warunków wtłaczania wód wykorzystywanych do górotworu – bez zastrzeżeń (dowód: zawiadomienie wraz z dokumentacją k. 1458-1593, 1598-1668A).
Wyniki przeprowadzonych prac geologicznych w otworze Toruń TG-1, Fundacja przedstawiła w listopadzie 2011 roku w Dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu wraz z określeniem warunków wtłaczania wód wykorzystanych do górotworu, opracowanej wspólnie dla otworów Toruń TG-1 i Toruń-TG-2. Dopełniono w ten sposób wymogu formalnego wynikającego z przepisów prawa geologicznego i górniczego oraz warunków koncesji. Takie rozwiązanie było optymalne w kontekście zakresu przeprowadzonych badań na dublecie otworów Toruń TG-1 i Toruń TG-2. Wprawdzie Fundacja nie sporządziła dokumentacji wskazanej literalnie w umowie i Aneksie do umowy, albowiem przedłożona do organu koncesyjnego dokumentacja była szersza niż miała być według umowy dotacji, w związku z czym należy uznać, iż efekt ekologiczny i efekt rzeczowy został zrealizowany (dowód: opinia Instytutu k.2692, k.2768).
Jak wynika z przeprowadzonej analizy faktur dokonanych przez Instytut, a wystawionych przez wykonawcę PNiG Jasło sp. z o.o., stwierdzono, iż są one zgodne z zakresem wykonania poszczególnych prac wykazanych na protokołach odbioru prac za ten sam okres czasu. Biorąc pod uwagę uwarunkowania wynikające z umowy dotacji z dnia 29 czerwca 2007 roku wraz z aneksem, analiza kosztów prac oszacowanych według PPG Polgeotermii, ujętych w harmonogramie rzeczowo finansowym do umowy, wykazała znaczne zaniżenie ich wartości, podczas gdy koszty oszacowane w oparciu o Aneks do PPG Polgeolu ujęte w harmonogramie rzeczowo finansowym Aneksu nr 1/300/2007 do umowy, zostały uznane za zawyżone. W ocenie Instytutu realny koszt wszystkich prac związanych z wykonaniem odwiertu wg Aneksu do PPG Polgeol, został oszacowany przez Instytut na kwotę 24-26 mln złotych (opinia Instytutu k.2720).
Decyzją z dnia 04 marca 2010 roku (czyli już po zakończeniu wiercenia otworu), Minister Środowiska zmienił koncesję nr 6/2006/p z dnia 21 kwietnia 2006 roku, w zakresie pkt.2 określając na nowo współrzędne geograficzne otworów oraz rozszerzając powierzchnię badań do obszaru 0,349 km2 (dowód: decyzja k.2604).
Wysokość kosztów związanych z wykonaniem umowy zgodnie z umową dotacji zweryfikowała biegła ds. rachunkowości Elżbieta Bejgier-Zając, która odnosząc poszczególne wydatki powoda do przyjętego przez strony harmonogramu rzeczowo-finansowego do udziału pozwanego w finansowaniu realizowanego przedsięwzięcia, w oparciu o faktury i dokumenty rozliczeniowe, przy założeniu, iż weryfikacji podlegały kwoty w wartości netto, oraz bez uwzględnienia kosztów które nie zostały zawarte w harmonogramie rzeczowo-finansowym, wyliczyła kwotę roszczenia powódki na kwotę 21.527.092,93 złotych (dowód: opinia biegłej z zakresu rachunkowości i finansów k.2871-2883, opinia uzupełniająca k. 2921-2931).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. Złożone do akt sprawy dokumenty Sąd uznał za wiarygodne albowiem ich autentyczność i moc dowodowa nie była przez strony kwestionowana, a Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu.
Odnosząc się do zeznań świadka Kazimierza Kujdy (k.432-438), wskazać należy, iż zeznania świadka są wiarygodne. Świadek był wiceprezesem Funduszu w latach 2005-2008, wskazał, iż do zmiany umowy dotacji doszło w związku ze wzrostem kosztów przedsięwzięcia oraz zmiana sposobu zabezpieczenia. Świadek wskazał, iż nie budziło wątpliwości Funduszu, iż na zastawionej nieruchomości miał być wykonywany odwiert badawczy. Przedstawiony sposób zabezpieczenia znacznie przekraczał wysokość dotacji, zaś z punktu widzenia Funduszu nie miało żadnego znaczenia kto jest właścicielem nieruchomości, ważne było aby w księdze wieczystej był wpis zabezpieczający Fundusz i art.5 Aneksu pełnił właśnie taką rolę. Świadek wskazał, iż zdawał sobie sprawę, iż zapis art.10 Aneksu był zupełnie niepotrzebny albowiem przed podpisaniem Aneksu pani Kochanowicz-Mańk wskazywała, iż w księdze wieczystej wpisana jest Prowincja a nie Fundacja. Jak wskazał świadek w ocenie Funduszu zapisy zabezpieczeń z art.5 Aneksu były wystraczające. Świadek wskazał, iż harmonogram jest częścią umowy ale nie jest dokumentem który dyskwalifikuje beneficjenta jeżeli nie jest dotrzymywany.
Zeznania świadka Kazimierza Kujdy w zasadniczej części zostały potwierdzone w wiarygodnych zeznaniach świadka Artura Michalskiego (k.478-486), który pełnił funkcję zastępcy prezesa Funduszu w okresie od 2006 do stycznia 2008 roku. Świadek potwierdził, iż art.10 Aneksu nie miał praktycznie żadnego znaczenia, bo wymagane Aneksem zabezpieczenie zostało przez Fundusz uzyskane. Świadek wskazał, iż dopisek w art.10 Aneksu – „jego” – jest pomyłką urzędnika Funduszu. Świadek wskazał, iż urzędnicy Funduszu byli wzywani do Ministra, i była na nich wywierana presja aby coś znaleźć na rozwiązanie umowy z Fundacją.
Odnosząc się do zeznań świadka Tadeusza Reklewskiego (k.528-532), wskazać należy, iż pomimo ich wiarygodności nie mają większego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Świadek wskazywał ogólnie odnośnie czynności podejmowanych z przyznaniem dotacji na realizację przedsięwzięcia oraz zwiększenie kwoty dotacji. Świadek nie był w stanie nic powiedzieć odnośnie zabezpieczeń umowy.
Zeznania świadka Mateusza Deski (k.546-548) i Ewy Bonikowskiej-Woźnicy (k.548-549) z uwagi na powołanie się przez świadków na tajemnicę zawodową związaną z wykonywanym zawodem radcy prawnego, i w związku z tym z odmową odpowiedzi na pytania stron, nie były w ogóle istotne dla rozstrzygnięcia.
Odnosząc się do zeznań świadka Teresy Majewskiej (k.986-992), wskazać należy, iż świadek wypowiadała się o wątpliwościach związanych ze zmianą sposobu zabezpieczenia umowy dotacji w wynikającymi z przedstawionego przez Fundację operatu. Jak zeznała świadek w jej ocenie dokumenty dostarczone przez Fundację związane z ustanowieniem zabezpieczenia zgodnie z Aneksem nr 1/300/2007 nie były prawidłowe, jedocześnie świadek nie znała treści art.235 kc. Świadek zeznawała, iż nie kwestionowała własności Fundacji do budynków skoro Fundacja sama ją sobie przypisywała a nadto wynikało to z operatu szacunkowego. Świadek zeznała, iż rekomendowała uznanie aneksu za nieważny oraz wypowiedzenie umowy dotacji, jednocześnie świadek podkreślała, iż nie ma wykształcenia prawniczego i do jej obowiązków nie należała ocena prawna. Świadek przyznała, iż do operatu szacunkowego były dołączone odpisy z KW, w których nie były wykazane budynki. Oceniając zeznania świadka nie sposób odnieść wrażenia, iż są to zeznania dopasowywane do faktów które zaistniały, i tak naprawdę nieistotne dla rozstrzygnięcia. Świadek skupia się na relacjonowaniu rzeczy drugorzędnych związanych z kwestią ważności Aneksu i wykazania przez Fundację prawa własności do budynków usytuowanych na gruncie użytkownika wieczystego, która to własność wprost wynikała z przepisów prawa z art.235 kc.
Oceniając zeznania świadka Bartosza Januszewskiego (k.997-999), wskazać należy, iż świadek uczestniczył w zawarciu Aneksu do umowy dotacji, i wskazała, iż był problem związany z własnością budynków wybudowanych na gruncie. Świadek potwierdził, iż na etapie sporządzania opinii do wniosku o zmianę zabezpieczenia, departament dysponował operatem szacunkowym wraz z kopią księgi wieczystej.
W ocenie Sądu zeznania świadka Bartosza Januszewskiego nie mogą stanowić podstawy ustaleń stanu faktycznego, skoro u ich podstaw leży z góry błędne założenia, iż „księga wieczysta nie odpowiadała stanowi prawnemu wykazanemu w operacie szacunkowym” (k.998). Skoro całe procedowanie Funduszu związane z ustanowieniem zabezpieczenia odbywało się przy błędnym założeniu i zobowiązaniu Fundacji do rzeczy niemożliwej czyli wykazania prawa własności budynków wbrew treści art.235 kc, nie można uznać takich zeznań za użytecznych dla przedmiotowego postępowania.
Zeznania świadka Beaty Kuś (k.999), Janusza Topolskiego (k.1246-1247), jako nieistotne nie miały żadne znaczenia dla rozstrzygnięcia.
Odnosząc się do zeznać świadka Ewy Donimirskiej (k.1247-1251), świadek zeznawała, iż kwota dotacji o jaką starała się Fundacja była zbyt duża w porównaniu z innymi odwiertami, jednocześnie wskazała iż Fundusz weryfikował wartość prac objętych umową o dotację. Zeznania świadka należy ocenić jako wiarygodne, jednakże nie mające większego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego i rozstrzygnięcia.
Odnosząc się do zeznań świadka Marii Malinowskiej (k.1251-1258). Świadek zeznawała, iż nie było podstaw aby zwiększyć dotację, zaś koszty były kwestionowane na zasadzie porównania z innymi przedsięwzięciami. Świadek potwierdziła, iż ostateczny harmonogram powstaje po wyłonieniu wykonawcy. Na etapie przed wyłonieniem wykonawcy jest skrótem określonych w projekcie prac geologicznych, w przeciwnym wypadku harmonogram byłby bardzo obszerny.
Oceniając zeznania świadka Henryka Biernata, Sąd uznał je w całości za wiarygodne (k.1285-1293). Wskazać należy, iż świadek uczestniczył w pracach opracowujących Aneks do Projektu prac geologicznych i wskazał iż wzrost prac przy wierceniu był uzasadniony z uwagi na zmianę konstrukcji otworu i zakresu i rozmiaru prac a także wzrost cen. Świadek potwierdził, iż mając koncesję i projekt prac można przystąpić do prac przygotowawczych, natomiast prace wiertnicze muszą mieć zatwierdzony plan ruchu, a taki plan ruchu na etapie prac wiertniczych wykonawca posiadał. W trakcie wykonywania prac wiertniczych prowadzony jest dziennik wiertniczy, do którego wpisywane są wszystkie prace, oprócz tego prowadzone są raporty dzienne wiertnicze gdzie są wpisywane wszystkie czynności związane z pogłębianiem otworu. Jak zeznał świadek według jego wiedzy, otwór został wykonany zgodnie z koncesją i projektem. Świadek przedstawił poszczególne etapy prowadzonych prac.
Odnosząc się do zeznań świadka Teresy Stachowiak (k.1380-1383), wskazać należy, iż świadek zeznawał na okoliczność udzielonej koncesji Fundacji i jej zakresu i w ocenie Sądu pomimo że wiarygodne były bez większego znaczenia dla rozstrzygnięcia.
Odnosząc się do zeznań przesłuchanych w charakterze strony pozwanej Jana Rączki (k.1419-1423) i Małgorzaty Skucha (k.1423-1430), wskazać należy, iż w/w osoby zostały powołane w skład Zarządu pozwanego dopiero 21 stycznia 2008 roku, czyli już po zawarciu umowy dotacji oraz Aneksu nr 1/300/2007. Jak wskazywał Jan Rączka, sprawę dotacji prowadzili pracownicy Funduszu, i dopiero po jakimś czasie powziął wiedzę o nieważności Aneksu do umowy. Strona podnosiła, iż Ministerstwo Środowiska zleciło kontrolę sprawy przyznania dotacji dla Fundacji albowiem sprawa była szeroko komentowana.
Jak zeznawała przesłuchiwana w charakterze strony Małgorzata Skucha, zapoznała się ze sprawą dotacji dla Fundacji po jej powołaniu do Zarządu. Według niej Fundusz stwierdził, że Aneks jest nieważny już w piśmie z dnia 04.02.2008 roku. Wskazała także, iż dokumenty i harmonogramy z pierwotnej umowy nie odpowiadały rzeczywistości, bo koncesja była na inny zakres prac.
Generalnie wskazać należy, iż zeznania osób przesłuchiwanych w charakterze strony, jakkolwiek wiarygodne, nie mają większego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zeznania koncentrują się na ocenie dokumentów przedkładanych przez Fundację i ocenie spełnienia przez Fundację warunków umowy, a także kwestii oceny ważności np. Aneksu do umowy dotacji. Oceniając w ten sposób zeznania tychże osób nie sposób uznać aby stanowiły one wartościowy materiał dowodowy do zweryfikowania wypełnienia przez strony warunków wynikających z umowy dotacji, czy też Aneksu a także oceny ważności wypowiedzenia umowy.
Odnosząc się do zeznań Lidii Kochanowicz-Mańk przesłuchanej w charakterze strony powodowej (k.1670-1682), wskazać należy iż uczestniczyła ona praktycznie w całym procesie od podpisania umowy dotacji aż do jej wypowiedzenia. Wskazywała, iż Fundacja zapis art.10 Aneksu rozumiała w ten sposób, iż w księdze wieczystej mają być ujawnione wybudowane na nieruchomości budynki a nie wykazana własność do nich Fundacji, Jak zeznała, Fundacja dokonała zabezpieczeń umowy zgodnie z Aneksem, ujawniając budynki w księdze wieczystej oraz przedstawiając wpisaną hipotekę ustanowioną przez Prowincję na całej nieruchomości. Jak wskazywała strona w lutym 2008 roku został złożony do Funduszu projekt nowego harmonogramu rzeczowo-finansowego sporządzony przez wykonawcę, który zakładał przesunięcie terminu rozpoczęcia prac z uwagi na okres lęgowy ptaków.
Oceniając opinię biegłego geologa z uprawnieniami hydrogeologicznymi Ryszarda Wysockiego (k.1736-1742, 1886-1890), wskazać należy na fakt, iż została wykonana przez osobę kompetentną i dysponującą fachową wiedzą. Jak wynika z opinii, prace geologiczne wykonane przez Fundację w zakresie otworu Toruń TG-1, są zgodne z Projektem prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu oraz Aneksem do projektu prac…, koncesją i umową na realizację otworu geotermalnego nr 361 z dnia 29.01.2008 roku. Efektem prac poszukiwawczych jest – Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu, która została przyjęta przez Ministra Środowiska w dniu 30.01.2012 roku, co oznacza iż zadanie przewidziane koncesją nr 6/2006 zostało spełnione.
Z uwagi na zastrzeżenia do opinii biegłego, oraz lakoniczność samej opinii, Sąd dopuścił dowód z opinii innego biegłego (vide postanowienia z dnia 23 maja 2013 rok k. 1928).
Odnosząc się do pisma Witolda Kajsutry (k.1962-1964), w ocenie Sądu przedmiotowe pismo nie stanowi opinii. Wskazać należy, iż jak wynika z konkluzji pisma biegły podał, iż nie jest w stanie wykonać opinii w przedmiotowej sprawie, w związku z czym jego sformułowania ocenne zawarte w przedmiotowym piśmie nie mogą być przez Sąd oceniane przez pryzmat kompetencji biegłego czy też zupełności opinii. Wyrywkowe uwagi biegłego odnoszące się do zakresu przeprowadzonych prac, właśnie przez lakoniczność i brak uzasadnienia nie poddają się żadnej weryfikacji, a zatem powoływanie się na te oceny przez powoda należy uznać za chybione.
W związku z zastrzeżeniami pozwanego do opinii, Sąd dopuścił dowód z opinii innego biegłego, który został finalnie zrealizowany przez Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energia PAN w Krakowie (opinia k.2679-2721). Przedmiotowa opinia został opracowana przez szeroki zespół ekspertów, została poprzedzona szczegółowymi oględzinami oraz zapoznaniem się z kompletną dokumentacją, zgromadzoną w aktach sprawy a także dokumentacją dodatkową żądaną od stron w trakcie wykonywania opinii. W ocenie Sądu płynące z opinii wnioski, są logicznie i przekonywująco uzasadnione. Zespołowi biegłych z Instytutu nie sposób odmówić dachowości i rzetelności, zważywszy na drobiazgowość opinii i przeprowadzoną wszechstronną i dogłębną analizę tezy dowodowej zleconej przez Sąd. W ocenie Sądu także uzupełniające wyjaśnienia biegłych należy uznać na kompetentne i wszechstronne.
Tak wykonana opinia Instytutu, która nie została w prawidłowy sposób podważona przez strony, stanowiła podstawę ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd w przedmiotowej sprawie.
Za podstawę ustaleń faktycznych w zakresie wysokości żądania powoda, Sąd uznał także opinię biegłej z zakresu rachunkowości i finansów Elżbiety Bejgier-Zając i jej opinię uzupełniającą. Opinie te zostały sporządzone w sposób rzeczowy, rzetelny oraz przekonywujący w oparciu o wiedzę fachową przez kompetentną osobę, posiadającą odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Wnioski płynące z opinii głównej i uzupełniającej nie zostały finalnie w skuteczny sposób podważone przez strony.
Sąd oddalił wnioski dowodowe:
– o przesłuchanie świadka Piotra Długosza (k.4, 485);
– o przesłuchanie świadka Jana Dowgiałło (k.1301, 1380)
uznając, iż okoliczności, które mają być udowodnione na podstawie w/w zeznań, nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż przedmiotem rozpoznania i procedowania Sądu w przedmiotowej sprawie nie było ustalenie prawidłowości zachowania trybu i okoliczności oraz zasadności przyznania dotacji dla Fundacji, czy też celowości zwiększenia kwoty dotacji, a także przyznania dotacji w wysokości 93,21% kosztów realizowanego przedsięwzięcia. Są to okoliczności związane z powstaniem samego stosunku prawnego, które nie wpływają na ważność podpisanej przez strony umowy dotacji z dnia 29.06.2007 roku oraz podpisanego Aneksu z dnia 15.11.2007 roku. Podkreślić należy, iż w toku trwania całej sprawy, począwszy już od podpisania umowy z dnia 29.06.2007 roku, Aneksu do umowy, zmiany władz Funduszu w 2008 roku, a następnie podczas trwania całego procesu sądowego, pozwany Fundusz nie podnosił żadnych zarzutów związanych z nieważnością podpisanej umowy dotacji z dnia 29.06.2007 roku, w związku z nieprawidłowościami związanymi z udzieleniem umowy dotacji na rzecz Fundacji.
Jedyną podstawą niewykonania umowy dotacji było jej wypowiedzenie przez Fundusz pismem z dnia 26.05.2008 roku z powołaniem się na ważnie zawartą umowę dotacji. W związku z powyższym, nie można oczekiwać od Sądu, oceny działań „de facto” politycznych związanych z przyznaniem samej umowy dotacji czy też jej wypowiedzenia, czy oceny trybu i okoliczności przyznania umowy dotacji. Jeżeli pojawiają się jakiekolwiek zarzuty związane z nieprawidłowościami związanymi z przyznaniem umowy dotacji, kompetentnym organem do oceny tego typu działań jest Prokurator. Rolą sądu cywilnego jest ocena okoliczności faktycznych i działań prawnych stron po podpisaniu umowy dotacji i ocena roszczeń cywilnoprawnych stron w kontekście uregulowań umownych i obowiązujących przepisów prawa.
Na rozprawie w dniu 07 grudnia 2015 roku (k.2962), pełnomocnik powódki zasygnalizował rozpoczęcie rozmów ugodowych. Zważywszy na fakt, iż postępowanie w sprawie trwało od 2009 roku, zdaniem Sądu zasadnym było udzielenie stronom terminu na tego typu negocjacje, biorąc pod uwagę fakt, iż przedłużenie postępowania o 3 miesiące przy sprawie trwającej ponad 7 lat należy uznać za nieistotne. Zwrócić należy uwagę, iż ewentualną ugodę Sąd zawsze ocenia pod kątem spełnienia przesłanek z art.203 § 4 kpc, a zatem gdyby takowa ugoda nie odpowiadała zdaniem Sądu przepisom prawa, Sąd odmówiłby jej zatwierdzenia.
Zgodnie z art. 223. § 1 kpc – Przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron. Osnowę ugody zawartej przed sądem wciąga się do protokołu rozprawy albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole. § 2. Przepis art. 203 § 4 kpc stosuje się odpowiednio.
Art. 203. § 4. kpc – Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.
Stwierdzenie tych okoliczności ma ten skutek, że mimo złożenia przez stronę odpowiedniego oświadczenia, sąd prowadzi nadal postępowanie, wydawszy uprzednio postanowienie stwierdzające uznanie tych czynności za niedopuszczalne i odmawiające umorzenia postępowania. A zatem by stwierdzić, czy zawierana przez Strony ugoda spełnia przesłanki do jej zatwierdzenia przez Sąd, nie sposób nie abstrahować od zasadności roszczenia dochodzonego przed Sądem, w świetle przedstawionych i przeprowadzonych dowodów. Powyższe nakazuje odniesienie się do wypowiedzenia umowy przez pozwanego a także szkody wyrządzonej tym działaniem w majątku powódki.
Odnosząc się do stanowiska pozwanego Funduszu w zakresie uznania całego Aneksu z dnia 15.11.2007 za nieważny na podstawie art.94 kc, z uwagi na zastrzeżenie w art.10 Aneksu warunku niemożliwego do zrealizowania pod warunkiem zawieszającym, należy uznać na nieuzasadnione.
Wskazać należy, iż zgodnie z Aneksem z dnia 15.11.2007 roku – art.5 – w §10 umowy jako zabezpieczenie prawidłowego wykonania umowy ustanowiono:
• hipotekę zwykłą zabezpieczającą 100% kwoty dotacji ustanowionej na nieruchomości gruntowej będącej przedmiotem użytkowania wieczystego prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela Redemptorystów, jak i na budynkach kompleksu szkolno-akademickiego znajdującego się na w/w nieruchomości, w kwocie 27.356.460 złotych dla których prowadzona jest księga wieczysta nr 31288/8 (działka nr 120/1);
• cesję na rzecz Funduszu praw z polisy ubezpieczeniowej w/w budynków i ich wyposażenia;
• hipotekę kaucyjna do wysokości 20 % kwoty dotacji, zabezpieczającej ewentualną karę umowną, ustanowioną na nieruchomości gruntowej, będącej przedmiotem użytkowania wieczystego Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów) do kwoty 5.472.092 dla której poprowadzona jest księga wieczysta nr 60151/1 (działki nr 57/124/3, 126, 129/5).
Zgodnie z art.10 Aneksu, – aneks został zawarty pod warunkiem zawieszającym w postaci dostarczenia Dotującemu przez Dotowanego w terminie do 31.01.2008 roku następujących dokumentów:
• wykazanie przez Dotowanego jego prawa własności do budynków kompleksu szkolno-akademickiego, co miał znaleźć odzwierciedlenie w odpisie postanowienia Sądu o dokonanym wpisie prawa własności w księdze wieczystej;
• przedstawienie przez Dotowanego pisemnego oświadczenia Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), że ustanowi hipoteki na nieruchomości, do której Prowincji przysługuje prawo użytkowania wieczystego.
Zgodnie z art.94 kc. warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący.
Jak wynika z odpowiedzi na pozew i licznych pism procesowych pozwanego, nieważności zapisów całego Aneksu nr 1/300/2007, pozwany upatruje w niespełnieniu przez Fundację warunku w postaci „wykazania przez Dotowanego jego prawa własności do budynków kompleksu szkolno-akademickiego, co miał znaleźć odzwierciedlenie w odpisie postanowienia Sądu o dokonanym wpisie prawa własności w księdze wieczystej”, a także niejasnymi tłumaczeniami Fundacji w tym zakresie.
Zdziwienie budzić muszą twierdzenia zawarte w odpowiedzi na pozew (k.200), w których Fundusz wskazuje, iż w przedłożonych przez Fundację dokumentach istniała niejasność odnośnie prawa własności budynków i gruntów, a mianowicie z przedstawionego przez Fundację operatu szacunkowego dotyczącego księgi wieczystej nr 31288/8 wynikać miało iż Fundacja jest właścicielem budynków, co nie znajduje odzwierciedlenia w księdze wieczystej.
Od profesjonalisty jakimi niewątpliwe jest Fundusz wymagać należy zdecydowanie większej znajomości przepisów prawa, w szczególności, iż jak sam pozwany wskazuje, dysponuje on licznymi komórkami merytorycznymi w tym Wydziałem Radców Prawnych. Powoływanie się, w odpowiedzi na pozew, iż z przedłożonego przez Fundację operatu szacunkowego wynika, iż Fundacja jest właścicielem budynków, co nie znajdowało odzwierciedlenia w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości, jest wprost absurdalne, i świadczy o nikłej znajomości przepisów prawa rzeczowego przez pracowników Funduszu.
Od momentu wniesienia przez Fundację wniosku o zmianę sposobu zabezpieczenia umowy dotacji, w zasadzie nie budziło wątpliwości, iż Fundacja chce przedstawić zabezpieczenie na nieruchomości cudzej tj. nieruchomości należącej do Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), oraz na budynkach zbudowanych na przedmiotowej nieruchomości. Przy czym mówiąc o sobie jako „właścicielu” przedmiotowych budynków, Fundacja posługiwała się pojęciem potocznym, z uwagi na fakt, iż je wybudowała na gruncie Prowincji zgodnie z umową użyczenia.
W ocenie Sądu nie powinno budzić żadnych wątpliwości, o czym wiadomo było do samego początku, iż Fundacja nie może przedstawić żadnego dowodu własności budynków posadowionych na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr 31288/8 albowiem sprzeciwia się temu treść jednoznacznego przepisu art.235 kc. Zgodnie z art. 235. § 1.kc, Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.§ 2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Także wtedy, gdy budynki (inne urządzenia) zostały wzniesione przez inną osobę, najczęściej przez posiadacza, użytkownika stają się one – jak należy sądzić – własnością użytkownika wieczystego (por. J. Ignatowicz, glosa do uchwały SN z dnia 13 lutego 1981 r., III CZP 72/80, OSPiKA 1982, z. 11, poz. 185; tak też A. Cisek (w:) E. Gniewek (red.), Komentarz, 2006, s. 382; uchwała SN z dnia 25 listopada 2011 r., III CZP 60/11, Lex nr 1027882. W wypadku wzniesienia budynku (innego urządzenia) przez posiadacza gruntu, który nim władał w zakresie użytkowania wieczystego, może mieć odpowiednie zastosowanie art. 231 § 1 k.c. Posiadacz taki może więc żądać przeniesienia na niego użytkowania wieczystego gruntu (części gruntu) zajętego pod budowę (por. np. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 1997 r., I CKU 32/97, Prok. i Pr. 1997, nr 10, poz. 35; wyrok SN z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 103/00, Lex nr 52513).
Konsekwencją powiązania prawa użytkowania wieczystego z prawem własności budynków jest też to, że w razie skierowania egzekucji do użytkowania wieczystego gruntu zabudowanego, egzekucja powinna też objąć własność budynków. Również sama własność budynków na użytkowanym gruncie nie może być przedmiotem egzekucji bez objęcia nią użytkowania wieczystego (por. postanowienie SN z dnia 8 lipca 1998 r., III CKU 15/98, Wokanda 1998, nr 11, s. 5). Wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego pociąga za sobą wygaśnięcie prawa własności budynków i innych urządzeń.
Celem zawarcia Aneksu było uzgodnienie nowej wysokości kosztów inwestycji i terminów jej realizacji a także zmiana sposobów zabezpieczenia ewentualnych roszczeń pozwanego. Odpowiednie postanowienia strony zawarły w art.2-6 Aneksu, przy czym kwestii zabezpieczeń poświęcony został art.5 Aneksu. W art.8-12 Aneksu zwarto postanowienia dodatkowe mające wpływ na wykonanie Aneksu. Postanowienia Aneksu w art.8-12 miały potwierdzić realizację uzgodnionych przez strony postanowień i nie wprowadzały nowych, dodatkowych ustaleń w zakresie zabezpieczenia roszczeń, czy wykonania umowy. Bardziej należy upatrywać zgodny zamiar stron w zakresie art.10 Aneksu w ujawnieniu w księdze wieczystej budynków. Jak wynika z zeznań świadków (Artur Michalski, Kazimierz Kujda), określenie „jego” w art.10 ust.1 Aneksu zostało omyłko użyte i nie odpowiadało woli stron. Za taką wykładnią oświadczenia woli stron umowy, przemawiają także reguły logicznego myślenia oraz wzajemnej lojalności. Wskazać należy, iż Aneks był weryfikowany przez wielu urzędników Funduszu, w tym przez prawników. Podstawą Aneksu była księga wieczysta w której było ujawnione prawo użytkowania wieczystego wpisane na rzecz Prowincji oraz prawo użytkowania na okres 30 lat wpisane na rzecz Fundacji. Przedłożenie stronie pozwanej przez Fundację, księgi wieczystej z w/w zapisami, wskazuje na nielogiczność i wręcz absurdalność twierdzeń pozwanej, iż Fundacja twierdziła, iż jest właścicielem wybudowanych budynków, skoro przedłożony dokument potwierdzał zupełnie inny stan faktyczny, który jest oczywisty lub winien być takowy dla każdego prawnika. Wskazać należy, iż być może tak Fundacja to w sposób nieudolny przedstawiała, utożsamiając własność budynków z ich wybudowaniem, co w żaden sposób nie wpływa na zapisy widniejące w księdze wieczystej i możliwość ich prawidłowego odczytania.
Z powyższych względów, oczywistym wydaje się fakt, iż domaganie się przez Fundusz aby Fundacja, wykazała swoje prawo własności do budynków posadowionych na nieruchomości objętej księga wieczystą nr 31288/8, było o tyle niemożliwe co absurdalne. Powyższy warunek w żaden sposób nie zmierzał do prawidłowego wykonania warunków Aneksu nr 1/300/2007, w szczególności, iż warunek zawieszający zastrzeżony w art.10 Aneksu, miał zabezpieczać prawidłowe ustanowienie zabezpieczeń dla Funduszu, co nie jest sporne zostało prze Fundację we wskazanym terminie wykonane.
W ocenie Sądu wypełnienie niemożliwego warunku przez Fundację, nie może skutkować dla niej negatywnymi konsekwencjami, w szczególności, iż nie był to warunek konieczny i niezbędny do skutecznego i prawidłowego ustanowienia zabezpieczeń hipotecznych na rzecz Funduszu.
Zgodnie z art. 65. 1. Ustawy o księgach wieczystych i hipotece – W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego, można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Przedmiotem hipoteki może być także: użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkowania wieczystego (ust.2)
Pojęcie nieruchomości określone zostało w art. 46 § 1 k.c., według którego nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Do kryteriów wyodrębniających nieruchomość należy również kryterium wieczystoksięgowe, zgodnie z którym za nieruchomość w znaczeniu wieczystoksięgowym uważa się część powierzchni ziemskiej objętą jedną księgą wieczystą (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004, nr 12, poz. 201). Znajduje to potwierdzenie w art. 24 ust. 1 u.k.w.h. przewidującym zasadę prowadzenia ksiąg wieczystych opartą na systemie realnym, w którym dla każdej nieruchomości prowadzona jest odrębna księga wieczysta, bez względu na zmiany dotyczące właściciela.
W orzecznictwie przyjęte zostało, że przedmiotem hipoteki jest nieruchomość w sensie fizycznym jako całość, a nie prawo własności współwłaściciela we współwłasności, oraz ułamkowa jej część, stanowiąca cały udział współwłaściciela we współwłasności nieruchomości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1928/00, OSNC 2004, nr 6, poz. 90). Wskazuje na to wykładnia językowa i funkcjonalna art. 65 ust. 1 i 2 u.k.w.h., związana z istotą hipoteki, polegającą na tym, że zmiany własności nieruchomości nie mają znaczenia dla wierzyciela hipotecznego, ponieważ jej wpis do księgi wieczystej wywołuje skutki określone w art. 84-88 u.k.w.h., gwarantujące stałość zakresu obciążenia nieruchomości i trwałość zabezpieczenia, aż do wygaśnięcia zabezpieczonej wierzytelności.
Domaganie się przez Fundusz wykazania przez Fundację prawa własności Fundacji to budynków posadowionych na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr 31288/8, było absolutnie zbędne w sytuacji gdy Fundacja poinformowała Fundusz o ustanowieniu hipoteki na rzecz Funduszu, dołączając odpis z księgi wieczystej nr TO1T/00031288/8, wraz z ujawnionymi zabudowaniami. Jak wynika z przedłożonego odpisu właścicielem nieruchomości był Skarb Państwa, zaś użytkownikiem wieczystym i właścicielem budynku stanowiącego odrębną nieruchomość jest Prowincja Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów). W dziale III wpisano prawo użytkowania wykonywane na prawie użytkowania całego gruntu na rzecz Fundacji Lux Veritatis do dnia 10.11.2034 roku. W dziale IV została wpisana hipoteka umowna zwykła na kwotę 27.356.460 złotych na rzecz pozwanego ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości i własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość. (dowód: pismo k.88, odpis kw k.89-36, zawiadomienie o wpisie k.97-100). Zważywszy na uregulowania art.235 kc, oczywistym jest, iż ustanowiona hipoteka obciążała także budynki wybudowane na przedmiotowej nieruchomości. Na marginesie wskazać należy, iż bez wpisania w/w budynków do księgi wieczystej, w przypadku ustanowienia hipoteki na w/w nieruchomości, hipoteka obejmowałaby całą nieruchomość w tym również wybudowane a nieujawnionej w KW budynki.
Konsekwencją powyższych rozważań jest w ocenie Sądu niezasadność zastosowania art.94 kc, do oceny i stwierdzenia nieuważności całego Aneksu nr 1/300/2007.
W ocenie Sądu, do oceny prawnej art.10 Aneksu nr 1/300/2007, winien zaleźć zastosowanie art. 58§3 kc, zgodnie z którym § 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Sankcja nieważności, która zgodnie z art. 58 k.c. związana jest z czynnością prawną sprzeczną z ustawa albo mającą na celu obejście ustawy lub sprzeczną z zasadami współżycia społecznego doznaje w jego § 3 ograniczenia tylko do niektórych jej postanowień. W pozostałej części czynność prawna pozostaje w mocy chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością nie zostałaby ona przez strony dokonana. Dla utrzymania czynności prawnej konieczne jest, aby jej ważne postanowienia obejmowały co najmniej jej minimalną treść, bez której żadna czynność nie tylko nie mogłaby zostać dokonana, ale także utrzymana w mocy.
Ocena wpływu nieważności części czynności prawnej na jej resztę uwzględniać powinna zindywidualizowane okoliczności danego przypadku. Przy jej dokonywaniu kierować trzeba się przy tym trzeba obiektywnymi kryteriami, a więc badać, jak w określonej sytuacji postąpiłaby osoba rozsądna. Okoliczności, o których mowa w art. 58 § 3 k.c., wskazujące na nieważność całej czynności prawnej, powinien wykazać ten, kto zgłasza takie żądanie (art. 6 k.c.).
Nie budzi w ocenie Sądu żadnych wątpliwości, iż postanowienia art.10 Aneksu nr 1/300/2007 miały na celu tylko i wyłącznie zapewnienie prawidłowego wykonania art.5 Aneksu mocą którego zmieniono §10 umowy dotacji w zakresie zabezpieczenia. Wskazać należy, iż w miejsce dotychczasowego zabezpieczenia w postaci weksla in blanco, Fundusz uzyskał hipotekę na 100% kwoty dotacji na nieruchomości o wartości znacznie przekraczającej kwotę dotacji, co było rozwiązaniem niewątpliwe korzystnym dla Dotującego. Dostarczenie zaś przez Fundację do dnia 31.01.2008 roku, dowodu ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego przez Prowincję zgodnie z zapisami art.5 Aneksu, w zupełności zaspokajało interesy Funduszu w zakresie pewności i prawidłowości zabezpieczenia.
Wskazać, należy, iż domaganie się od Fundacji dostarczenia dowodu własności Fundacji do budynków kompleksu szkolno-akademickiego, należy uznać za nieważne albowiem, jest ono sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art.235 kc. w pozostałym zakresie wszelkie uregulowania Aneksu pozostają ważne, w związku z czym Sąd nie podziela stanowiska wyrażonego przez Fundusz w wypowiedzeniu z dnia 26 maja 2008 roku (k.104), co do nieważności całego Aneksu z uwagi na nieważność warunku zawieszającego.
Zdaniem Sądu poza nieważnym postanowieniem umownym w zakresie konieczności wykazania przez Fundację swojego prawa własności do budynków posadowionych na nieruchomości, pozostałe uregulowania Aneksu pozostają w mocy, albowiem nie budzi żadnych wątpliwości Sądu, iż art.10 Aneksu miał zapewnić prawidłowe i skuteczne ustanowienie zabezpieczenia hipotecznego na rzecz Funduszu a te zostało we wskazanym terminie skutecznie ustanowione. Fundacja wykazała bezsprzecznie, iż prawo własności do nieruchomości i budynków na niej posadowionych przysługuje Prowincji Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystów), a także przedstawiła odpis z księgi wieczystej nr 31288/8 z której niezbicie wynika, iż w dziale IV została wpisana hipoteka umowna zwykła na kwotę 27.356.460 złotych na rzecz pozwanego ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości i własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość. Wykazywanie, iż prawo własności do budynków na nieruchomości przysługuje innym podmiotom niż Prowincja, nie miałoby żadnego uzasadnienia prawnego, z uwagi na uregulowania art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Hipoteka i tak obciążałaby całą nieruchomość Prowincji.
Konsekwencją uznania przez Sąd, iż Aneks nr 1/300/2007 jest ważny poza jednym fragmentem, uznanym przez Sąd za nieważny, jest obowiązywanie harmonogramu rzeczowo-finansowego zaakceptowanego przez Dotującego w dniu 15.11.2007 roku w brzmieniu ustalonym w art.2 ust.2 Aneksu (k.61), a także możliwość domagania się przez Dotowanego zmiany harmonogramu rzeczowo-finansowego.
Jako nieprozumienie należy traktować twierdzenia pozwanego z odpowiedzi na pozew (k.218-219), w których pozwany wywodzi, iż skutkiem nieważności Aneksu nr 1/300/2007, z uwagi na zastrzeżenie warunku niemożliwego, jest nieważność całej czynności prawnej w tym załączników stanowiących integralną jej część (dotyczy to zdaniem pozwanego także harmonogramu rzeczowo-finansowego). W ocenie pozwanego obowiązującym między stronami harmonogramem jest pierwotny harmonogram ustalony umową dotacji, którego powód nie zrealizował.
Takowe stanowisko pozwanego wskazuje na wyjątkową nielojalność oraz sprzeczność działania Funduszu z zasadami współżycia społecznego. Wskazać należy, iż zgodnie z umową dotacji z dnia 29.06.2007 roku, Fundacja miała zakończyć przedsięwzięcie do dnia 30.11.2008 roku i do tej daty był dostosowany harmonogram rzeczowo-finansowy. Aneksem z dnia 15.11.2007 roku, termin ten został przedłużony do dnia 31.03.2009 roku i do tej daty został dostosowany nowy harmonogram rzeczowo-finansowy. Oczywistym jest zatem, iż w przypadku gdy Fundusz wypowiada umowę dotacji w dniu 26.05.2008 roku i stwierdza, iż Aneks jest nieważny, powołując się m.in. na nierozpoczęcie i nierealizowanie przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym dołączonym do pierwotnej umowy dotacji, wykazuje się działaniem wysoce nielojalnym wobec Fundacji, która do czasu otrzymania wypowiedzenia pozostawała w przekonaniu, iż wiążą ją terminy określone w Aneksie oraz nowym harmonogramie rzeczowo-finansowym.
W ocenie Sądu, Fundusz nie może powoływać się na obowiązywanie pierwotnego harmonogramu rzeczowo-finansowego stanowiącego załącznik do umowy dotacji albowiem co zostało już wyżej przesądzone, w ocenie Sądu – Aneks nr 1/300/2007 poza częściowym brzemieniem art.10 był w pełni ważny i skuteczny, a zatem zastosowanie miał harmonogram rzeczowo-finansowy ustalony zgodnie z art.2 Aneksu tj, zaakceptowany przez Dotującego w dniu 15.11.2007 roku.
Przechodząc do oceny wypowiedzenia umowy przez Fundusz wskazać należy co następuje.
Odnosząc się do podstawy wypowiedzenia umowy wskazanej przez Fundusz w pkt.1 wypowiedzenia z dnia 26.05.2008 roku (k.104) – nierozpoczęcia i nierealizowania przedsięwzięcia w terminach umownych (§6 ust.1 pkt.2 umowy dotacji tj. Jeżeli Dotowany lub osoba działająca w jego imieniu, nie realizuje przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym, stanowiącym załącznik nr 1 do umowy”, wskazać należy co następuje.
Na początku wskazać należy, iż nie budzi wątpliwości, iż przedsięwzięcie nie było realizowane zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym pierwotnie zatwierdzonym przy umowie dotacji ani zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik nr 3 do Aneksu nr 1/300/2007. Jak już wyżej wskazano z uwagi na uznanie przez Sąd ważności Aneksu nr 1/300/2007, obowiązujący był harmonogram rzeczowo-finansowy stanowiący załącznik do tego Aneksu.
Zgodnie z §2 ust.2 pkt.2 umowy dotacji w brzmieniu ustalonym art.2 Aneksu nr 1/300/2007, „strony dopuszczają zmiany harmonogramu, w szczególności w przypadkach, gdy przyczyna zmiany nie wynika z winy Dotowanego i jeśli potrzeba taka zostanie zgłoszona Dotującemu w terminie umożliwiającym podjęcie stosownej decyzji przez Dotującego, tj. przed przekroczeniem terminów określonych w umowie i w harmonogramie rzeczowo-finansowym” (k.62).
Jak wynika z zapisów Aneksu nr 1/300/2007 w art.1 pkt.3 wskazano, iż „przedsięwzięcie realizowane będzie zgodnie z: koncesją, a także decyzją Ministra Środowiska z dnia 30.10.2007 roku nr 9320/07/JM, harmonogramem rzeczowo-finansowym – załącznikiem nr 3 do umowy (k.61, decyzja k.50-51). W decyzji Ministra Środowiska z dnia 30.10.2007 roku, pojawia się w uzasadnieniu decyzji stwierdzenie, iż prace będą prowadzone poza okresem lęgowym ptaków. Mając na uwadze powyższe stwierdzić, należy, iż podpisując Aneks nr 1/300/2007, Fundacja winna była przygotować taki harmonogram rzeczowo-finansowy, który uwzględniałby powyższą okoliczność. Jednocześnie zauważyć należy, iż zarówno w Projekcie prac Geologicznych przygotowanym przez Polgeotermię (k.1094-1131, harmonogram k. 1126v), jak również w Aneksie do w/w prac przygotowanym przez Polgeol (k.1132-1175, harmonogram k. 1173), nie zawarto sugestii odnośnie okresu prowadzenia takich prac poza okresem lęgowym ptaków. Wskazać należy, iż z Aneksu Prac Polgeol wynika wręcz, iż dopuszczalne jest prowadzenie tychże prac bez jakichkolwiek ograniczeń (vide ramowy harmonogram k. 1173).
Po podpisaniu Aneksu do umowy, Fundacja przystąpiła do poszukiwania wykonawcy przedsięwzięcia. W styczniu 2008 roku, PNiG Jasło sp. z o.o. złożyła ofertę na wykonanie dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne wód termalnych ujętych otworem Toruń TG-1, za cenę brutto 28.866.280,00 złotych. Załączony do oferty harmonogram przewidywał w pierwszym kwartale 2008 roku prace przygotowawcze, zaś zasadnicze wiercenie dopiero od sierpnia 2008 roku (dowód: oferta k.954-961, harmonogram rzeczowo-finansowy k. 957).
Po podpisaniu umowy z profesjonalistą na wykonanie odwiertu, pismem z dnia 15.02.2008 roku (k.127-128), Fundacja wystąpiła do Funduszu z wnioskiem o zmianę harmonogramu rzeczowo-finansowego, z przesunięciem terminu wiercenia otworu Toruń TG-1 na III kwartał 2008 roku. W uzasadnieniu wniosku o zmianę wskazała, iż przesunięcie takowe jest konieczne z uwagi na konieczność uwzględnienia możliwego oddziaływania projektowanych prac na obszar ochronny „Natura 2000”, i koniecznością prowadzenia prac po okresie lęgowym ptaków, który zgodnie z opinią ornitologa przypada od końca marca do końca lipca. Do wniosku został dołączony projekt nowego harmonogramu rzeczowo-finansowego (k.129-130), który co do zasady pokrywa się z harmonogramem przedstawionym przez wykonawcę PNiG Jasło (k.957-958).
W odpowiedzi na pismo Fundacji w przedmiocie zmiany harmonogramu rzeczowo-finansowego, Pozwany w piśmie z dnia 04 marca 2008 roku, wniósł o dostarczenie zweryfikowanego harmonogramu, a odnosząc się do możliwości przesunięcia prac, poinformował, iż zwrócił się do organu koncesyjnego o zajęcie stanowiska. Fundusz zażądał także przedstawienia stosownej decyzji administracyjnej zezwalającej na wykonanie zbiornika retencyjnego i rurociągu zrzutowego. Wskazał także, iż w decyzji Ministra Środowiska z dnia 30 października 2007 roku takowy warunek został zawarty i winien być przez Fundację uwzględniony w harmonogramie rzeczowo-finansowym, na etapie zawierania Aneksu do umowy nr 1/300/2007 (dowód: pismo pozwanego z dnia 04 marca 2008 roku k. 131).
Pismem z dnia 20 marca 2008 roku, pozwany Fundusz poinformował, iż realizacja przedsięwzięcia nie została rozpoczęta w ustalonych terminach z przyczyn leżących po stronie Fundacji, a także poinformował, iż nie otrzymał dokumentów żądanych w piśmie z dnia 4.03.2008 roku. Pozwany wskazał, iż nie ma żadnych podstaw do wyrażenia zgody na proponowane przesuniecie terminu wykonania prac geologicznych, który jest określony w udzielonej koncesji (dowód: pismo k. 146-147).
Powód zarzucał pozwanemu Funduszowi nielojalność kontraktową i brak uwzględnienia słusznego wniosku o zmianę harmonogramu, w sytuacji gdy wcześniej Fundacja była zapewniana, iż harmonogram rzeczowo-finansowy na etapie podpisania umowy jest ramowy, może się zmienić po podpisaniu umowy z wykonawcą.
Przechodząc do oceny zachowania Funduszu w związku z odmową uwzględnienia wniosku Fundacji o zmianę harmonogramu rzeczowo-finansowego, nie sposób nie podzielić zapatrywania Fundacji, iż działania Funduszu były w tym zakresie wyjątkowo nielojalne, niezgodne z wcześniejszymi ustaleniami i zwyczajami panującymi w Funduszu w tym zakresie.
Wskazać także, iż zgodnie z art.2 Aneksu nr 1/300/2007 Strony w pkt.2 wprowadziły do umowy dotacji w §2 ust.2 pkt. 2 w brzmieniu następującym, „ Strony dopuszczają zmiany harmonogramu, w szczególności w przypadkach gdy przyczyna zmiany nie wynika z winy Dotowanego i jeśli potrzeba taka zostanie zgłoszona Dotującemu w terminie umożliwiającym podjęcie stosownej decyzji przez Dotującego tj. przed przekroczeniem terminów określonych w umowie i w harmonogramie rzeczowo-finansowym.
Takowa możliwość została także dostrzeżona przez strony już na etapie negocjacji warunków dotacji. W pkt. 22 pkt.2 protokołu negocjacji (k.139), wskazano, iż Dotowany po wyłonieniu wykonawcy przedsięwzięcia zobowiązuje się do powiadomienia Funduszu o ewentualnych zmianach kosztu przedsięwzięcia i terminów realizacji w celu aktualizacji umowy.
W tym zakresie wskazać także należy na wiarygodne i przekonywujące zeznania świadka Artura Michalskiego (k.480), który wskazał, iż harmonogramy rzeczowo-finansowe były przez Fundusz wielokrotnie zmieniane przy różnych umowach, albowiem wynika to z upływu czasu, zmiany ceny. Praktyka Funduszu była taka, że beneficjentom zawsze pomaga się w realizacji przedsięwzięć i generalnie przystaje na ich propozycje, które wynikają z sytuacji przetargów, zmian etc. „Fundusz nigdy nie rozwiązywał w takim tempie i w takim trybie umów. Praktyka była taka że Fundusz pomagał w realizowaniu umowy”. Podobnie zeznawała świadek Maria Malinowska (k.1251-1258), która wskazywała, iż wykonawca z beneficjentem ustalają terminy wykonania umowy, zaś ostateczny harmonogram powstaje po wyłonieniu wykonawcy. Zmiany harmonogramu odbywają się zawsze po wyłonieniu wykonawcy, wtedy zazwyczaj też koszty zmniejszają się o 20-30%. Świadek wskazała, iż harmonogram na etapie przed wyłonieniem wykonawcy jest skrótem określonych w projekcie prac geologicznych, w przeciwnym wypadku harmonogram byłby bardzo obszerny. Wykonawca musi odnieść się do poszczególnych pozycji i w tym momencie dochodzi do jednoznacznego określenia kosztów poszczególnych pozycji projektu.
Powyższe w ocenie Sądu wskazuje jednoznacznie, iż odmawiając zgody na zmianę harmonogramu, pozwany Fundusz postępował wbrew dyspozycji z art.354§1 kc, a mianowicie wykonywał zobowiązanie niezgodnie z zasadami współżycia społecznego oraz ustalonymi w tym zakresie zwyczajami.
Zgodnie z art. 354. § 1. kc Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Przedmiotowy przepis określa sposób wykonania zobowiązania. Wskazuje reguły zachowania, które powinien respektować dłużnik i współdziałający z nim wierzyciel. Są to zarazem kryteria, według których dokonywana będzie ocena należytego wykonania zobowiązania. Naruszenie tych reguł może wywołać w konsekwencji ich odpowiedzialność za powstałą szkodę (art. 471, 486 k.c.). Obowiązkiem dłużnika jest wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią. Chodzi więc o wszelkie powinności, jakie na dłużnika nakłada zdarzenie, które kreuje zobowiązanie (np. umowa, orzeczenie sądu, przepis prawny), oraz nakazy wyznaczone przez normy prawne, właściwe dla danego zdarzenia. Jednak nie zawsze czynności i przepisy prawne oznaczają powinne zachowania dłużnika dostatecznie precyzyjnie i możliwe jest ustalenie dla odmiennych zachowań ich zgodności z treścią zobowiązania. Stąd przepis art. 354 § 1 k.c. uzupełnia to podstawowe kryterium ocenne zachowań dłużnika o dalsze: zgodność z celem społeczno-gospodarczym zobowiązania, z zasadami współżycia społecznego oraz z ustalonymi zwyczajami, o ile takie istnieją. Służą one dookreśleniu powinnego zachowania, nakazanego treścią stosunku prawnego. Słuszny jest pogląd, że wzorce zachowań zrekonstruowane przy zastosowaniu tych kryteriów nie mogą zatem pozostawać w sprzeczności z treścią zobowiązania Wskazane w przepisie art. 354 k.c. kryteria oceny sposobu wykonania zobowiązania odwołują się do reguł pozaprawnych, aby zapewnić wykonanie zobowiązania w sposób, który nie tylko zapewni wierzycielowi osiągnięcie zamierzonego przez niego celu, i tym samym zaspokojenie jego interesu (zgodność z celem społeczno-gospodarczym), ale ta realizacja nastąpi z uwzględnieniem także innych aspektów, zwłaszcza etycznych (zgodność z zasadami współżycia społecznego oraz ustalonymi zwyczajami).
Społeczno-gospodarczy cel leży poza treścią zobowiązania. Może być uzgodniony przez strony umowy i ma wówczas pierwszeństwo przed typowym (obiektywnym) celem danego zobowiązania. Jeżeli jednak strony umowy nie przekazały informacji i ocen co do pożądanego stanu rzeczy, któremu zobowiązanie ma służyć, albo umowa nie jest źródłem danego stosunku obligacyjnego, wówczas kryterium oceny jest stan rzeczy normalnie powstały przy wykonaniu zobowiązania danego typu. Rolą zwyczajów jako kryteriów oceny należytego wykonania zobowiązania jest bardzo ograniczona i zauważalna właściwie tylko w obrocie profesjonalnym. Przy ustalaniu wzorca należytego zachowania dłużnika trzeba wówczas uwzględnić pewne pozaprawne reguły postępowania w oznaczony sposób w określonej sytuacji, utrwalone i powszechnie akceptowane w danej grupie społecznej (środowisku, branży), do której przynależą obie strony stosunku obligacyjnego.
Należytą staranność pozwanego należy oceniać przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności, czyli stosownie do art. 355 § 2 k.c. Pozwany Fundusz powołany został do istnienia na podstawie ustawy z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 roku prawo ochrony środowiska, powołany został do finansowania działalności związanej z ochroną środowiska i gospodarki wodnej, finansowania badań i wspierania rozwiązań proekologicznych, przedsięwzięć związanych z ochroną przyrody etc.
Narodowy Fundusz jako państwowa osoba prawna, zajmująca się bardzo szerokim i wyspecjalizowanym zakresem ochrony środowiska, dysponuje szerokim zapleczem merytorycznym w celu wykonywania powierzonych mu działań. Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, iż winien być traktowany przez Sąd jako podmiot profesjonalny, którego działalność winna być nakierowana na realizację celów do jakich został powołany.
Jak wynika z zeznań świadków przytoczonych wyżej oraz wskazanych dokumentów, w zasadzie nie było kwestionowane, iż pierwotny harmonogram, który został ustalony przez strony w Aneksie, miał być zmieniony po wyłonieniu wykonawcy do realizacji przedsięwzięcia. Nie budziło także wątpliwości Sądu, iż dobrym zwyczajem panującym przy wykonywaniu umów realizowanych przez Fundusz, było również dążenie Funduszu do współdziałania z Beneficjentem do realizacji umowy i osiągnięcia celu ekologicznego wynikającego z umowy a tym samym realizacji celów Funduszu, do którego głównych działań należy m.in. wspieranie szeroko rozumianych badań i rozwiązań proekologicznych.
Oceniając zachowanie Funduszu, związane z odmową wyrażenia zgody na zmianę harmonogramu rzeczowo-finansowego zaproponowanego przez Fundację, wskazać należy, iż działania Funduszu były sprzeczne z ustalonymi w tym zakresie zwyczajami a także zasadami współżycia społecznego. Fundusz nie wykazał absolutnie minimum dobrej woli ani zrozumienia sytuacji w jakiej znalazła się Fundacja po podpisaniu umowy z wykonawcą przedsięwzięcia, który przedstawił harmonogram rzeczowo-finansowy zgodny z koncesją i zmieniającą ja decyzją Ministra Środowiska. Wskazać należy, także, iż wyjątkowy upór pozwanego, związany z odmową zmiany harmonogramu, sprzeciwiał się celowi do jakich tenże Fundusz został powołany tj. wspierania przedsięwzięć proekologicznych i związanych z ochroną środowiska, a także powodował konieczność prowadzenia prac geologicznych w okresie lęgowym ptaków, co stałoby w sprzeczności z zadaniami i filozofią Funduszu.
Należy zgodzić się z twierdzeniem pozwanego Funduszu, że wykonując obowiązki związane z dysponowaniem środkami publicznymi jest on uprawniony i zobowiązany do sprawowania kontroli nad właściwym, zgodnym z celem programu, wykonaniem umowy przez osoby korzystające z dotacji, pochodzącej ze środków publicznych. Konsekwentne rozliczanie z prawidłowego wykorzystania środków zapobiega też niepożądanej uznaniowości w gospodarowaniu środkami publicznymi. Jednocześnie, nie należy bagatelizować powinności beneficjenta programu i bez dostatecznie uzasadnionych podstaw usprawiedliwiać niewłaściwe wykonanie przezeń obowiązków umownych, zwłaszcza, że uzyskując pomoc uczestniczy on w szerszym programie realizującym interes publiczny. To wszystko należy mieć na względzie przy dokonywaniu oceny wykonywania przez Fundusz jego obowiązków związanych z udzielaniem dotacji, w danym wypadku wynikających z łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego i gospodarczo-społecznym przeznaczeniem prawa. Dlatego, art. 5 k.c., jako środek prowadzący do obezwładnienia prawa przysługującego Funduszowi, powinien być stosowany powściągliwie, z tym jednak zastrzeżeniem, że także podmioty prawa publicznego, od których wymaga się troski o ochronę interesów państwa, powinny dbać o to, by kierując się interesem powszechnym, nie krzywdzić nikogo swoim postępowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2002 r., V CA 2/02, OSNC 2003, Nr 1, poz. 12 i z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 322/11, niepublikowany).
Położenie akcentu na celu przepisów oraz treści społecznej i gospodarczej stosunku prawnego łączącego strony jest bliższe konstrukcji nadużycia prawa rozumianego, jako działanie sprzeczne – w danej sytuacji – z jego ekonomicznym przeznaczeniem i funkcją społeczną. Zważywszy, że źródłem roszczenia powódki jest fakt niewłaściwego wykonania zobowiązania przez pozwanego, zastosowaniu tej konstrukcji sprzyjają przyczyny i rozmiar naruszenia. W ocenie Sądu nieznaczne naruszenie jednego z obowiązków umownych przez Fundację związane ze zbyt ogólnie przedstawionym harmonogramem, nie stanęło na przeszkodzie prawidłowemu zrealizowaniu celu uzyskanej pomocy, czyli udzielenia dotacji zgodnie z umową.
Odnosząc się do podstawy wypowiedzenia umowy wskazanej przez Fundusz w pkt.2 wypowiedzenia z dnia 26.05.2008 roku (k.104) – niedopełnienie obowiązków określonych w §6 ust.1 pkt.5 umowy tj. nieudostępnienie dokumentów i nieudzielanie wyjaśnień.
Wskazać należy, iż Fundacja przedkładała wszystkie dokumenty żądane przez Fundusz oraz udzielała wszelkich wyjaśnień, które w trakcie realizacji umowy były wymagane przez stronę pozwaną. Korespondencja w tym zakresie toczyła się od lutego 2008 do maja 2008 rok (pisma z dnia 01.02.2008, 04.03.2008, 20.03.2008, 04.04.2008, 15.04.2008, 18.04.2008, 23.04.2008, 05.05.2008, 09.05.2008,20.05.2008, 26 maja 2008). Podkreślić należy, iż Fundacja udzieliła szczegółowych wyjaśnień w szczególności w pismach z dnia 19 marca, 02 kwietnia, 15 kwietnia 2008 roku, które zawierały szereg załączników stanowiących całość dokumentacji przetargowej. Kosztorys został przedstawiony pismem z dnia 15 lutego 2008 roku, harmonogram po zweryfikowaniu został podtrzymany.
Jak wynika z pisma Funduszu z dnia 20 marca 2008 roku, żądał on od Fundacji przedstawienia dokumentacji w postaci decyzji administracyjnej zezwalającej na rozpoczęcie prac przygotowawczych, a także decyzji administracyjnej sankcjonującej lokalizację placu wiercenia oraz decyzji administracyjnej zatwierdzającej organizację robót.
Zgodnie z art.33 ust.1 prawa geologicznego i górniczego, projekt prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji, podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej w drodze decyzji. Wobec powyższego do wykonania prac, których cel, zakres i harmonogram określa koncesja, nie jest wymagane zatwierdzenie projektu prac geologicznych odrębną decyzją. W przedmiotowym przypadku wydana koncesja z 21 kwietnia 2006 nr 6/2006/p, określa cel i zakres prac które nie uległy zmianie, natomiast harmonogram przedstawiony w „Projekcie prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, został zmieniony przez złożenie do Ministra Środowiska „Aneksu do projektu prac geologicznych….”., w związku z czym decyzją z dnia 30.10.2007 roku nr 9320/07/JM, Minister Środowiska zmienił wydaną koncesję w zakresie pkt.5. Podzielić należy także stanowisko wykonawcy PNiG Jasło, iż prace związane z przygotowaniem terenu tj. niwelacja terenu, tymczasowe ułożenie płyt żelbetowych, wykonanie tymczasowego ziemnego dołu zrzutowego, były robotami ziemnymi, które były wykonywane na podstawie umowy z dnia 29.01.2008 roku na realizację otworu geotermalnego Toruń TG-1. Wykonanie tego rodzaju robót ziemnych nie jest związane z wykonywaniem robót budowalnych lecz robót geologicznych i nie wymaga w świetle obowiązujących wówczas przepisów prawa, uzyskania pozwolenia czy też decyzji organów administracyjnych. Potwierdza to także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 05 listopada 2003 roku IV SA 1131/2002, zgodnie z którym niwelacja terenu, wyrównanie poziomu gruntu, czy też jego podwyższenie nie stanowią robót budowalnych, które podlegają regulacji prawa budowalnego. Tego rodzaju roboty ziemne pomimo że są związane z wykonywaniem robót geologicznych, nie są robotami geologicznymi w myśl zapisów ustawy prawo geologiczne i górnicze, i nie są objęte Planem Ruchu. Plan Ruchu opracowany zgodnie z załącznikiem nr 4 do Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 roku w sprawie planów ruchu zakładów górniczych (Dz.U. nr 94, poz.840), obejmuje roboty od początku montażu urządzenia wiertnicznego. W związku z tym poprzedzające roboty ziemne, nie są objęte Planem Ruchu.
Zważywszy na powyższe uregulowania prawne, zgodzić się należy z powodową Fundacją, iż w piśmie z dnia 04.03.2008 roku (k.131), pozwany Fundusz domagał się dostarczenia dokumentów nie znajdujących żadnego oparcia w obowiązującym prawie.
Podkreślić należy, iż jak wynika z samego wypowiedzenia a następnie kolejnych pism procesowych pozwanego, nie sposób nie odnieść wrażenia, iż sama strona pozwana nie umiała wskazać jakich dokumentów i jakich informacji nie otrzymała od Fundacji. Całokształt działania Funduszu w okresie od końca stycznia do maja 2008 roku, wskazuje na jednostronną i wyjątkowo nieprzychylną dla Fundacji działalność nakierowaną na zakończenie umowy o dotację z Fundacją, co miało być może związek ze zmianą opcji politycznej i wyraźnymi naciskami na odstąpienie od realizacji umowy z Fundacją. Powołać należy się w tym zakresie na notoryjne informacje związane z w/w okolicznościami, głośnymi medialnymi wystąpieniami odnośnie przyznania dotacji Fundacji oraz możliwego popełnienia przestępstwa przy jej przyznawaniu. Informacje z tym związane do dzisiaj dostępne są w archiwach internetowych wydań dzienników i portali informacyjnych.
Mając powyższe na względzie wskazać należy, iż wskazane przez stronę pozwaną przyczyny wypowiedzenia były nieuzasadnione i nieprawdziwe. Zgodnie z art.58 kc, czynność prawna (oświadczenie o wypowiedzeniu umowy dotacji z dnia 26 maja 2008 roku), jest nieważna, gdy jest sprzeczna z prawem, ma na celu obejście prawa lub jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Nieważność wypowiedzenia z dnia 26 maja 2008 roku wynika z naruszenia norm bezwzględnie obowiązującego prawa a mianowicie:
– art.354§1 kc – który zobowiązuje dłużnika do wykonywania zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.
Artykuł 354 k.c. stanowi „logiczną konsekwencję” obowiązywania zasady pacta sunt servanda, ale jednocześnie wykracza poza jej zasięg, ponieważ z art. 354 § 1 k.c. wynika, że dłużnik ma wykonać zobowiązanie nie tylko zgodnie z jego treścią, ale jednocześnie w sposób odpowiadający wskazanym w przepisie trzem dodatkowym kryteriom (wzorcom postępowania). Z kolei niedostosowanie się przez dłużnika do tych wymagań sprawia, że dojdzie do nienależytego wykonania zobowiązania lub niewykonania całkowitego (art. 471 k.c.). Natomiast art. 355 k.c. określa sposób, w jaki dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie i w tym znaczeniu stanowi swoistą kontynuację uregulowań zawartych w art. 354 k.c. Jednocześnie przepis ten definiuje pojęcie należytej staranności oraz ustanawia obowiązek dokładania owej staranności.
W ocenie Sądu wypowiedzenie umowy przez Fundusz było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i ustalonymi zwyczajami, skoro w wypowiedzeniu nie wskazano faktycznych i szczegółowych okoliczności uzasadniających wypowiedzenie, zaś wypowiedzenie miało charakter stricte pozamerytoryczny.
Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, po dokonaniu analizy umowy łączącej strony, jak i zakresu, w jakim strona powodowa wykonała obowiązki wynikające z umowy, tym samym osiągając cel z niej wynikający jednoznacznie stwierdza, że odpowiedź na to pytanie musi być pozytywna. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że strona powodowa zrealizowała założenia umowy, co było okolicznością bezsporną pomiędzy stronami.
Odnosząc się do podstawy prawnej dochodzonego przez powódkę odszkodowania, wskazać należy, iż bardzo szeroką argumentację w tym zakresie, powód przedstawił w piśmie procesowym z dnia 12 stycznia 2011 roku (k.559-587). Jak wynika z tegoż pisma, strona powoda swoje roszczenie opiera na art.494 kc w zw. z art.471 kc, powołując się na odstąpienie przez powoda od umowy, i obowiązek naprawienia szkody w ramach dodatniego interesu umownego.
Jak wynika z twierdzeń powódki, pozwana pozostawała w zwłoce w zapłacie należnej powodowi raty dotacji. Jak wynika z cytowanego wyżej pisma, powód obecnie twierdzi, iż pismem z dnia 18 czerwca 2008 roku (k.179-180), wyznaczył pozwanej dodatkowy termin 14-dniowy do wykonania umowy z zagrożeniem, iż w przypadku braku wykonania umowy będzie dochodziła naprawienia szkody. Według obecnych twierdzeń powódki, pismo z dnia 18 czerwca 2008 roku stanowiło w efekcie wyznaczenie dodatkowego terminu do wykonania umowy przed odstąpieniem od umowy na podstawie art.491 kc. Powódka następnie wskazała, iż na spotkaniu do którego doszło w dniu 28 sierpnia 2008 roku, w trakcie którego strona pozwana podtrzymała swoje stanowisko o wypowiedzeniu, powódka oświadczyła, iż będzie dochodzić naprawienia szkody, wskazując jednocześnie na odstąpienie od umowy (vide k. 577).
W związku z twierdzeniami powoda, wskazać należy co następuje, jeżeli dłużnik dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, przepis art. 491 § 1 k.c. przyznaje wierzycielowi uprawnienie do odstąpienia od umowy (ustawowe prawo odstąpienia od umowy). Zważywszy jednak na konieczność ochrony także interesów dłużnika, przepis wymaga, aby wierzyciel wyznaczył wcześniej dłużnikowi odpowiedni dodatkowy termin do wykonania zobowiązania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. Wyrażany jest też pogląd, że jeżeli strona umowy wzajemnej jednoznacznie odmawia wykonania zobowiązania, wyznaczanie dodatkowego terminu nie jest konieczne (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 10 stycznia 2013 r., VI ACa 971/12, LEX nr 1369438, z powołaniem stanowiska wyrażonego przez T. Wiśniewskiego (w:) Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga III, Zobowiązania, t. 1, wyd. 10, s. 814). Potrzeba uwzględnienia także interesów dłużnika przemawia raczej za tym, aby nie pomijać istnienia przesłanki określonej w art. 491 k.c., ale podjąć w takiej sytuacji wysiłek pogłębionej interpretacji zachowań stron umowy. Nieraz otwiera się wówczas możliwość ustalenia, że jednak doszło do wyznaczenia dodatkowego terminu, z zagrożeniem odstąpienia od umowy. Taką interpretację składanych oświadczeń in favorem creditoris ułatwia okoliczność, że ustawa nie przewiduje żadnej szczególnej formy dla złożenia oświadczenia, zawierającego wyznaczenie terminu i zagrożenie odstąpieniem od umowy.
W ocenie Sądu, nie sposób uznać pisma powódki z dnia 18 czerwca 2008 roku (k.179), za wezwanie o jakim mowa w art.491§1 kc. Zważywszy na fakt, iż przedmiotowe pismo zostało zredagowane przez podpisanego na nim adwokata Waldemara Kosińskiego, należy uznać, iż zawiera wyłącznie takie treści jakie są w nim zawarte a nie na obecnym etapie wyinterpretowanie korzystnych dla Fundacji innych jego znaczeń koniecznych dla uzasadnienia podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Gdyby przedmiotowe pismo miało stanowić wezwanie wg wskazań przedmiotowego artykułu, z uwagi na jego podpisanie i zredagowanie przez adwokata, zawierałoby takowe treści wprost. W ocenie Sądu treść przedmiotowego jest jasna, stanowi ono wezwanie skierowane przez Fundacje do Funduszu o cofnięcie oświadczenia o wypowiedzeniu, ewentualnie wyrażenie zgody na wyrównanie szkody równej kwocie dotacji wynikającej z umowy, zaś jedyny rygor jaki wynika z tegoż pisma, to taki, iż ma ono zostać potraktowane jako przedsądowe wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Powyższe w ocenie Sądu przesądza o niemożności, uznania iż powódka odstąpiła od umowy dotacji, a w konsekwencji do domagania się odszkodowania w oparciu o art.494 kc.
Na wypadek nieuznania przez Sąd, iż doszło do odstąpienia od umowy ze strony Fundacji, powódka wskazała, iż powództwo jest uzasadnione z uwagi na niewykonanie umowy przez stronę pozwaną (vide k.578-579).
Odnosząc się do przedmiotowej podstawy prawnej wskazać należy, iż skoro mamy do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym, to należało rozważyć czy w tym stanie rzeczy faktycznie znajdzie zastosowanie przywoływany przez stronę powodową art. 471 k.c., zgodnie, z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Tu wskazać należy, że co do zasady w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wierzycielowi służy w pierwszej kolejności roszczenie o wykonanie zobowiązania w naturze, zgodnie z zasadą realnego wykonania zobowiązania. Tak długo więc, jak strony łączy więź zobowiązaniowa, a świadczenie jest możliwe do spełnienia – wierzycielowi przysługuje przede wszystkim roszczenie o wykonanie zobowiązania w naturze. Dopiero, gdy uzyskanie świadczenia na drodze przymusu będzie niemożliwe, a jednocześnie nie zajdą jakiekolwiek przyczyny, określone prawem, skutkujące wygaśnięciem zobowiązania – wówczas naruszenie zobowiązania uprawniało będzie wierzyciela do żądania naprawienia szkody. Roszczenie odszkodowawcze wierzyciela z tytułu odpowiedzialności kontraktowej ma więc charakter zastępczy i powstaje dopiero wtedy, gdy zobowiązanie, pomimo sięgnięcia po środki przymusu egzekucyjnego, nie zostało wykonane albo zostało wykonane nienależycie. Roszczenie o wykonanie przekształca się więc zgodnie z art. 471 k.c. w roszczenie odszkodowawcze. Innymi słowy – roszczenie odszkodowawcze zastępuje roszczenie o spełnienie świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania.
W ocenie Sądu podstawą roszczenia powódki jest przepis art. 471 k.c. w zw. z art. 361 k.c . Zgodnie z tymi przepisami dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Ponadto, zgodnie z art. 361 § 2 k.c. naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć gdyby szkody mu nie wyrządzono.
Koniecznym jest zatem ustalenie przesłanek w postaci zawinionego działania bądź zaniechania, które doprowadziło do powstania szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zaistniałym zdarzeniem a powstaniem i wysokością poniesionej szkody. Jak przyjmuje się w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego wykazanie szkody w postaci lucrum cessans z natury rzeczy ma charakter hipotetyczny. Nie sprzeciwia się to przyjęciu, że szkoda rzeczywiście powstała, jeżeli zostanie udowodnione tak duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej przez poszkodowanego, że rozsądnie rzecz oceniając można stwierdzić, iż poszkodowany na pewno uzyskałby korzyść, gdyby nie wystąpiło zdarzenie, w związku z którym ten skutek był niemożliwy. Nie ulega przy tym wątpliwości, że podstawą skutecznego domagania się odszkodowania z tytułu utraconych korzyści, podobnie jak w przypadku szkody w postaci damnum emergens, jest wykazanie przez wierzyciela istnienia pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez dłużnika umowy a szkodą normalnego związku przyczynowego, określonego w art. 361 § 1 k.c. Tak rozumiany związek przyczynowy zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem określonego rodzaju zdarzeń (tak SN w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 roku, sygn. V CSK 19/08, w wyroku z dnia 28 kwietnia 2004 r., sygn. III CK 495/02, w wyroku z dnia 29 listopada 2006 r. sygn. II CSK 259/06). Ciężar dowodu istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem wywołującym szkodę spoczywa na poszkodowanym, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c.
W pierwszej kolejności rozważenia wymaga czy strona powodowa poniosła szkodę w postaci damnum emergens, na skutek odmowy wypłaty dotacji przez pozwaną. Powódka wskazywała, że skutkiem bezpodstawnego i nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy dotacji, strona pozwana wstrzymała także wypłatę dotacji, co skutkowało koniecznością samodzielnego finansowania przedsięwzięcia przez powódkę i brak zwrotu części kosztów zrealizowanego przedsięwzięcia, który powódka była uzyskałaby w przypadku prawidłowego wykonania umowy i osiągnięcia skutku rzeczowego wynikającego z umowy dotacji.
W ocenie Sądu niesporna jest okoliczność, iż pomimo wypowiedzenia umowy dotacji, powódka dokończyła przedsięwzięcie zgodnie z założeniem, zaś efektem przedsięwzięcia jest skutek ekologiczny równy skutkowi rzeczowemu zgodnie z umową dotacji, co wprost wynika z opinii biegłego. Wyniki przeprowadzonych prac geologicznych w otworze Toruń TG-1, Fundacja przedstawiła w listopadzie 2011 roku w Dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu wraz z określeniem warunków wtłaczania wód wykorzystanych do górotworu, opracowanej wspólnie dla otworów Toruń TG-1 i Toruń-TG-2. W dniu 30.01.2012 roku, Minister Środowiska zawiadomił o przyjęciu dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód termalnych w Toruniu wraz z określeniem warunków wtłaczania wód wykorzystywanych do górotworu – bez zastrzeżeń (dowód: zawiadomienie wraz z dokumentacją k. 1458-1593, 1598-1668A). Dopełniono w ten sposób wymogu formalnego wynikającego z przepisów prawa geologicznego i górniczego oraz warunków koncesji. Takie rozwiązanie było optymalne w kontekście zakresu przeprowadzonych badań na dublecie otworów Toruń TG-1 i Toruń TG-2. Wprawdzie Fundacja nie sporządziła dokumentacji wskazanej literalnie w umowie i Aneksie do umowy, albowiem przedłożona do organu koncesyjnego dokumentacja była szersza niż miała być według umowy dotacji, w związku z czym należy uznać, iż efekt ekologiczny i efekt rzeczowy został zrealizowany (dowód: opinia Instytutu k.2692, k.2768).
Zważywszy na powyższe nie sposób nie uznać, iż Fundacja nie osiągnęła efektu ekologicznego równoznacznemu efektowi rzeczowemu zgodnie z §1 ust.2 pkt.1 umowy dotacji w brzmieniu ustalonym Aneksem nr 1/300/2007, a zatem nie budzi żadnych wątpliwości Sądu iż przedmiot umowy objęty umową dotacji został przez Fundację zrealizowany w całości.
Podnoszenie obecnie przez pozwany Fundusz zarzutów związanych z realizacją umowy po jej wypowiedzeniu tj po 26.05.2008 roku, tj. kwestionowanie raportów dziennych wierceń etc, jest zdaniem Sądu bezprzedmiotowe, albowiem to pozwany sam zdecydował, iż wypowiada umowę, i zaprzestał uczestniczenia w jej wykonywaniu, przy protestach Fundacji. Stwierdzić zatem należy, iż obecnie pozwany nie może kwestionować, w/w okoliczności. Jego uprawnienia ograniczają się do ewentualnego sprawdzenia, czy efekt ekologiczny został osiągnięty a także czy prace zaplanowane w harmonogramie rzeczowo-finansowym zostały prawidłowo wykonane.
Jako nieistotne dla rozstrzygnięcia Sąd uznaje okoliczność, iż otwór nie został wywiercony zgodnie ze współrzędnymi wskazanymi w koncesji, co wynika wprost z opinii Instytutu. Jak wskazał Instytut, w odniesieniu do koncesji oraz Projektu prac geologicznych (PPG Polgeotermii) wraz z Aneksem (Aneks do PPG Polgeolu), faktycznie otwór TG-1 odwiercony został w odległości 702 m od lokalizacji wskazanej współrzędnymi geograficznymi w koncesji. Wykonano go w odległości ok 65 m na południowy zachód od lokalizacji wskazanej w koncesji dla otworu, Jednocześnie otwór ten został odwiercony w obszarze koncesyjnym zatwierdzonym koncesją nr 6/2006 Toruń TG-2. (dowód: opinia Instytutu k.2688-2689, Aneks do PPG Polgeol k.1173).
Zdaniem Sądu, opinia Instytutu jest wiążąca w zakresie ustalenia, iż odwiert nie został wykonany w podanych w koncesji współrzędnych, jednakże Sąd nie podziela zapatrywania Instytutu, iż w związku z rozbieżnościami współrzędnych w koncesji oraz Projekcie prac geologicznych i Aneksie do tychże prac, wiodącą rolę należy przypisać współrzędnym wskazanym w koncesji.
Jak wynika z koncesji z dnia 21.04.2006 roku, w pkt.2 określona została powierzchnia terenu badań wraz ze szczegółowymi współrzędnymi punktów załamania (k.43), jednocześnie w pkt.5 koncesji wskazano w sposób wyraźny, iż zamierzone prace będą wykonywane zgodnie z „Projektem prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, który stanowił załącznik do koncesji. Przedmiotowa koncesja została zmieniona decyzją Ministra Środowiska z dnia 30.10.2007 roku nr 9320/07/JM, która zmieniała pkt.5 koncesji, oraz określała, iż prace będą wykonywane zgodnie z „Projektem prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalenia zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu i określenia warunków hydrogeologicznych w związku z wtłaczaniem wód do górotworu w interwale utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, którego integralną częścią jest „Aneks do projektu prac geologicznych dla poszukiwania i wstępnego ustalania zasobów eksploatacyjnych wód termalnych z utworów wapienia muszlowego lub liasu w Toruniu”, stanowiący załącznik do decyzji zmieniającej (k.50).
Zgodnie z art.33 ust.1 prawa geologicznego i górniczego, projekt prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji, podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej w drodze decyzji. Wobec powyższego do wykonania prac, których cel, zakres i harmonogram określa koncesja, nie jest wymagane zatwierdzenie projektu prac geologicznych odrębną decyzją.
Wskazać należy, iż w przypadku rozbieżności pomiędzy treścią samej koncesji, a dokumentami stanowiącymi załącznik do tejże decyzji czyli dokumentów stanowiących jej integralną część, w przypadku rozbieżności pomiędzy tymi dokumentami, nie może obciążać Fundacji okoliczność, iż organ koncesyjny wydając decyzję czyli de facto zatwierdzając Projekt prac geologicznych, następnie zmieniony Aneksem do tychże prac, nie zauważył tychże rozbieżności i ich nie skorygował. Być może powyższe rozbieżności winny być zauważone na etapie wykonywania samego odwiertu, jednakże trzeba mieć na uwadze, okoliczność, iż wykonawca faktycznie wykonujący prace geologiczne, opierał się wprost na zatwierdzonej dokumentacji – Projekcie Prac Geologicznych zmienionych Aneksem, które są traktowane przy tego rodzaju pracach jako rodzaj „projektu budowalnego przy budowaniu budynku”.
Podkreślić należy, iż pomimo powyższych rozbieżności stwierdzonych przez Instytut w usytuowaniu odwiertu, otwór TG-1 został umiejscowiony w obszarze koncesyjnym zatwierdzonym koncesją nr 6/2006/p (vide opinia Instytutu k. 2689), zaś jak wynika z uzupełniającej opinii biegłych z Instytutu – przesunięcie odwiertu nie miało wpływu na wynik badań zgodnie z umową dotacji (k.2767-2768).
Zważywszy na fakt, iż organ koncesyjny zatwierdzający Projekt prac geologicznych, zmieniony następnie Aneksem do projektu prac, miał możliwość dwukrotnego co najmniej skorygowania rozbieżności w usytuowaniu odwiertu zgodnie z danymi wskazanymi w koncesji oraz załącznikach do tejże koncesji, a tego nie uczynił, a zatem, powodowej Fundacji nie może obciążać przedmiotowa rozbieżność. Jak wynika z opinii Instytutu – porównując wskazane w PPG Polgeotermii współrzędne wykonania odwiertów z lokalizacją wierceń przedstawionych na opracowaniach graficznych (mapach) zmieszczonych w tym projekcie, bardzo prawdopodobnym jest, że w części tekstowej popełniono błąd zamieniając współrzędne otworów Toruń TG-1 i Toruń TG-2 lub odwrotnie, źle wrysowano położenie odwiertów na mapach. Współrzędne projektowanych otworów zostały wprowadzone do koncesji, powielone w Aneksie do PPG Polgeolu i w decyzji zmieniającej koncesję.
Oczywistym, jest iż z uwagi na §40 pkt.1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi – lokalizacja otworu wiertniczego powinna być zgodna z projektem prac geologicznych, lokalizacja ta może ulec zmianie w graniach określonych w tym projekcie. Jednakże z uwagi na rozbieżności w tym zakresie w samej koncesji, której integralną częścią były Projekty Prac Geologicznych, błąd ten jako obciążający organ koncesyjny – nie może obciążać Fundacji.
Wskazać także należy, iż organ koncesyjny, chcąc zapewne naprawić swój błąd, wydał w dniu 4.03.2010 roku (czyli już po zakończeniu wiercenia otworu), decyzję nr 11354/09/JM, w której zmienił koncesję nr 6/2006/p z dnia 21 kwietnia 2006 roku, w zakresie pkt.2 określając na nowo współrzędne geograficzne otworów oraz rozszerzając powierzchnię badań do obszaru 0,349 km2 (decyzja k.2604).
Z uwagi na powyższe okoliczności, w ocenie Sądu niezasadne jest twierdzenie pozwanego, iż prace geologiczne zostały wykonane przez Fundację niezgodnie z wydaną koncesją i decyzjami ją zmieniającymi, i nie mogą stanowić zarzutu naruszenia warunków umowy przez Fundację.
Abstrahując obecnie od harmonogramu rzeczowo-finansowego i jego przestrzegania przez powódkę z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu powyżej, wskazać należy, iż Fundacja zrealizowała przedsięwzięcie zgodnie z założeniem, i zasadnym jest twierdzenie, że gdyby umowa dotacji nie zostałby wypowiedziana przez Fundusz, przedmiotowe przedsięwzięcie również byłoby ukończone, a zatem Fundusz zgodnie z umową dotacji zobowiązany byłby do wypłacenia kwoty dotacji. Oczywiście mając na uwadze, dokonane wypowiedzenie przez Fundusz i jego stanowisko, nie można czynić zarzutów Fundacji z tytułu prowadzenia prac związanych z przedsięwzięciem z pominięciem harmonogramu rzeczowo-finansowego, skoro Fundusz w czasie gdy prace po wypowiedzeniu były kontynuowane, nie uważał się już za stronę umowy.
W ocenie Sądu zważywszy na niewykonanie umowy dotacji przez Fundusz z przyczyn leżących po stronie pozwanego w związku z uznaniem przez Sąd, iż pozwany nie miał żadnej podstawy prawnej ani faktycznej do wypowiedzenia umowy dotacji, i przy uznaniu, iż pomiędzy nieuzasadnionym wypowiedzeniem umowy a brakiem wypłaty dotacji zgodnie z umową istnieje adekwatny związek przyczynowo skutkowy, w ocenie Sądu zostały przesądzone podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego na podstawie art.471 kc w zw. z art.361§1 i 2 kc.
Zważywszy na osiągnięcie skutku ekologicznego przez Fundację, który jest zgodny ze skutkiem rzeczowym z umowy dotacji, wskazać należy z pewnością, iż Fundacja otrzymałaby kwoty dotacji zgodnie z umową i Aneksem nr 1/300/2007, zawartą w Funduszem, a zatem gdyby pozwany Fundusz wywiązał się z umowy i spełnił swe świadczenia tj. wypłaciłby powodowi dotację zgodnie z umowa, powód nie poniósłby szkody, w postaci wydatkowania własnych środków na to przedsięwzięcie. Bezspornym jest, iż bezpodstawne wypowiedzenie umowy przez Fundusz i twierdzenia pozwanego o nieważności Aneksu nr 1/300/2007, wywołało szkodę w majątku Fundacji. Tym samym pozwany nie wykonał swojego zobowiązania umownego na skutek swojego zawinionego działania, tj. nieuzasadnionego i bezpodstawnego wypowiedzenia umowy oraz uznania Aneksu do umowy w całości za nieważny.
Pomiędzy wypowiedzeniem umowy przez pozwanego i niewykonaniem przez niego zobowiązania wynikającego z umowy dotacji i Aneksu a powstałą szkodą, zachodzi adekwatny związek przyczynowo-skutkowy (art.361§1 kc). Nie budzi bowiem żadnych wątpliwości, iż wskutek wypowiedzenia umowy, Fundacja nie otrzymała dotacji, którą miała zagwarantowaną w przypadku wypełnienia warunków umowy o dotację. Bezspornym jest, iż Fundacja nie mogła pokryć kosztów inwestycji ze środków przyznanej dotacji umową z dnia 29.06.2007. Dlatego pozwany jest odpowiedzialny za naprawienie szkody wynikłej z niewykonania i nienależytego wykonania umowy dotacji, za które ponosi odpowiedzialność.
Szkodę strony powodowej stanowią kwoty wydatkowane w związku z wykonaniem umowy z PNiG Jasło sp. z o.o. Szkoda oparta na wydatkach poniesionych bezpośrednio na realizacje umowy z wykonawcą, nie przekracza kwot, w których poniesieniu partycypowałaby strona pozwana na podstawie umowy o dotację tj. w wysokości 93,21% wszystkich kosztów. Szkoda równa jest różnicy w majątku strony powodowej, jaki istniałby gdyby doszło do prawidłowego wykonania umowy, a jaki istnieje obecnie. Jednocześnie wskazać należy, iż partycypacja pozwanego w poszczególnych kosztach nie była stała i wahała się od udziału 100% do 0%, jednak łącznie nie mogła przekroczyć 93,21% całości wydatków. Kwotę uzupełniającą do 100% kosztu ponosić miała strona powodowa. Udział strony pozwanej w ponoszeniu kosztów danego etapu inwestycji wynikał z harmonogramu, a kwota do zapłaty przez stronę pozwaną określona była w drugim wierszu danej rubryki kosztowej (przy czym Sąd uznaje za wiążące ustalenia zawarte w harmonogramie rzeczowo finansowym stanowiącym załącznik do Aneksu nr 1/300/2007 k.390-391).
Odnosząc się do kwestionowania w toku procesu przez pozwanego wysokości kosztów poniesionych na rzecz wykonawcy PNiG Jasło sp. z o.o. przez pozwanego, wskazać należy, iż nie budzi żadnych wątpliwości, iż koszty te zostały poniesione przez powódkę zgodnie z zawartą umową, i zważywszy na fakt, iż umowa była zawarta po przeprowadzeniu procedury związanej z zamówieniem publicznym, przedmiotową kwotę należy uznać za kwotę w pełni rynkową. Jak wynika z przeprowadzonej analizy faktur dokonanych przez Instytut, a wystawionych przez wykonawcę PNiG Jasło sp. z o.o., stwierdzono, iż są one zgodne z zakresem wykonania poszczególnych prac wykazanych na protokołach odbioru prac za ten sam okres czasu. Biorąc pod uwagę uwarunkowania wynikające z umowy dotacji z dnia 29 czerwca 2007 roku wraz z aneksem, analiza kosztów prac oszacowanych według PPG Polgeotermii, ujętych w harmonogramie rzeczowo finansowym do umowy, wykazała znaczne zaniżenie ich wartości, podczas gdy koszty oszacowane w oparciu o Aneks do PPG Polgeolu ujęte w harmonogramie rzeczowo finansowym Aneksu nr 1/300/2007 do umowy, zostały uznane za zawyżone. W ocenie Instytutu realny koszt wszystkich prac związanych z wykonaniem odwiertu wg Aneksu do PPG Polgeol, został oszacowany przez Instytut na kwotę 24-26 mln złotych (opinia Instytutu k.2720).
Finalnie wysokość kosztów związanych z wykonaniem umowy zgodnie z umową dotacji zweryfikowała biegła ds. rachunkowości Elżbieta Bejgier-Zając, która odnosząc poszczególne wydatki powoda do przyjętego przez strony harmonogramu rzeczowo-finansowego do udziału pozwanego w finansowaniu realizowanego przedsięwzięcia, w oparciu o faktury i dokumenty rozliczeniowe, przy założeniu, iż weryfikacji podlegały kwoty w wartości netto, oraz bez uwzględnienia kosztów które nie zostały zawarte w harmonogramie rzeczowo-finansowym, wyliczyła kwotę roszczenia powódki na kwotę 21.527.092,93 złotych. I taką kwotę Sąd uznał za finalnie za zasadną i należną powódce z tytułu umowy dotacji. Roszczenie co do samej kwoty dotacji ponad tę kwotę, Sąd uznał za niezasadną (dla przypomnienia należy wskazać, iż powództwo zostało sprecyzowane pismem z dnia 27.04.2012 roku – k. 1710 na kwotę 22.200.139,88 złotych). W przypadku zatem ewentualnego wydania wyroku żądanie powoda w tym zakresie (tj. kwoty 673.046,95 złotych) podlegałoby oddaleniu.
Wskazać jednak należy, iż w zawartej w dniu 22 lutego 2016 roku ugodzie, strony wprost zaakceptowały wyliczenia biegłej Elżbiety Bejgier-Zając odnośnie wysokości należnej dotacji, a zatem nie ma podstaw do kwestionowania żądania Fundacji co do wysokości, roszczenia głównego, skoro jego zasadność nie budziła wątpliwości Sądu.
Odnosząc się do twierdzeń powódki, iż w związku z bezpodstawnym wypowiedzeniem umowy dotacji i brakiem finansowania, strona powodowa zmuszona była pozyskać tymczasowe źródła finansowania, w tym odpowiednie zabezpieczenia płynności finansowej (poprzez uzyskanie gwarancji bankowej), a kwoty pieniężne jakie poniosła na realizację umowy z wykonawcą stanowią jej szkodę.
Wskazać należy, iż w zakresie dochodzonej kwoty 122.000 złotych z tytułu kosztów gwarancji bankowej (k.588-592, 32), żądanie powoda uznać należy za uzasadnione i udowodnione w zakresie kwoty 112.000 złotych, natomiast w zakresie kwoty 10.000 złotych – z tytułu kosztów prowizji z tytułu dzielonej promesy gwarancji bankowej – należy uznać za niezasadne jako nieudowodnione. Jak wynika z przedłożonych dokumentów przez powoda w postaci wyciągów bankowych i zapisów księgowych, oraz bankowych not memoriałowych, powód poniósł koszty w kwocie 10.000 złotych związane z opłatą za przyznanie promesy do gwarancji bankowej z dnia 28.08.2008 roku (k.173-174, ponownie k.1198 poświadczony przez Bank Pocztowy SA), oraz koszty w kwocie 4×28.000 złotych (k.175, 176-177, 178, ponownie k. 1194-1197, poświadczone przez Bank Pocztowy SA) z tytułu opłaty prowizyjnej za 3-miesięczny okres gwarancji nr 2108-29087 z dnia 29.08.2008 roku. O ile poniesienie przedmiotowych kosztów w ocenie Sądu jest bezsporne, to uzasadnienie konieczności ich poniesienia w związku z wypowiedzeniem umowy dotacji zostało udowodnione jedynie w zakresie kwoty 112.000 złotych.
Powódka przedłożyła umowę gwarancji z dnia 29 sierpnia 2008 roku zawartą pomiędzy Bankiem Pocztowym SA a Fundacją Lux Veritatis, w której Bank udzielił gwarancji bankowej w wysokości 14.000.000 złotych na rzecz PNiG Jasło sp. z o.o. na zabezpieczenie zapłaty zaliczek na poczet wynagrodzenia, o którym mowa w §6 ust.2 i 3a umowy nr 361 z dnia 29 stycznia 2008 roku wraz z Aneksem z dnia 14 sierpnia 2008 roku, zawartych przez Fundację i PNiG Jasło sp. z o.o. Zgodnie z §11 umowy gwarancji w okresie ważności gwarancji, która miała obowiązywać do 31 maja 2009 roku, Bank miał pobierać z góry za każdy rozpoczęty okres trzymiesięczny, prowizję od udzielonej gwarancji w wysokości 0,2% z rachunku Fundacji (zgodnie z pkt.2 w dniu wydania gwarancji była to kwota 28.000 złotych (dowód: umowa k.963-967, dokument gwarancji k.968-969). W związku z powyższymi zapisami umowy gwarancji, w ocenie Sądu niesporna jest konieczność zapłaty prowizji w łącznej kwocie 112.000 złotych z tytułu ustanowionej gwarancji na rzecz wykonawcy.
Jeżeli chodzi natomiast o zapłatę kwoty 10.000 złotych z tytułu prowizji od promesy za udzielenia gwarancji bankowej, powód nie przedłożył żadnego dokumentu z którego wynikała konieczność poniesienia takowego wydatku. Poza sporem jest, iż został on poniesiony, jednakże nie mając okazanej samej promesy gwarancji wydanej przez Bank Pocztowy, w której zazwyczaj wskazana jest wysokość prowizji udzielonej przez Bank, nie można dokonać niewadliwych ustaleń w tym zakresie. O ile zestawienie wpłat z tytułu prowizji za udzieloną gwarancję, jest możliwe do logicznego połączenia w związku z przedłożeniem samej umowy gwarancji i wynikającego z niego obowiązku zapłaty takiej prowizji, to zdaniem Sądu takowego wniosku nie można wywieść w stosunku do kwoty 10.000 złotych z tytułu wydatków z tytułu prowizji od promesy gwarancji. Zważywszy, iż jak wynika z bankowej noty memoriałowej jako tytuł wpisane jest „prowizje pozostałe” (k.1198), zaś w kopii wyciągu (k.173), „opłata za przyznanie promesy do gwarancji bankowej z dnia 28.08.2008 roku”, nie można stwierdzić, iż przedmiotowa opłata nie dotyczy innej umowy gwarancji, w szczególności, iż w odróżnieniu do wpłat kwot 28.000 złotych nie zawiera podanego numeru gwarancji, co nie pozwala na 100% przypisanie tegoż kosztu do tej konkretnie umowy gwarancji.
Zasadność domagania się przez powódkę zapłaty kwoty 112.000 złotych z tytułu zapłaconej przez powódkę prowizji z tytułu udzielonej przez Bank umowy gwarancji na zabezpieczenie wynagrodzenia wykonawcy, należy uznać za uzasadnione w kontekście art.361 kc zgodnie z którym § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. § 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Szkodą jest uszczerbek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego. W piśmiennictwie i judykaturze dla określenia szkody używa się terminu „uszczerbek”, aby wskazać na stan niekorzystny dla poszkodowanego. Najczęściej formułowane jest zastrzeżenie, że szkodą jest wyłącznie uszczerbek powstały wbrew woli poszkodowanego, dla odróżnienia szkody od nakładów, wydatków i innych umniejszeń majątku poszkodowanego ponoszonych przez niego dobrowolnie i niewymuszonych danym zdarzeniem, lecz innymi okolicznościami Wielkość uszczerbku wyznacza różnica między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego a stanem hipotetycznym, gdyby do owego zdarzenia nie doszło. Ustalenia istnienia i wielkości szkody dokonuje się za pomocą metody dyferencyjnej (różnicowej), która nakazuje przyjąć za szkodę różnicę między rzeczywistym stanem dóbr poszkodowanego z chwili dokonywania ustaleń a stanem hipotetycznym, jaki istniałby, gdyby do zdarzenia sprawczego nie doszło. Jej cechą charakterystyczną jest uwzględnienie wszelkich następstw określonego zdarzenia dla majątku poszkodowanego, a więc nie tylko bezpośrednich skutków dla poszczególnych dóbr ale i dalszych konsekwencji dla wszelkich dóbr składających się na majątek poszkodowanego.
W ocenie Sądu nie budzi żadnych wątpliwości, iż dopiero wskutek wypowiedzenia umowy dotacji przez Fundusz, która stanowiła źródło znacznego finansowania przedsięwzięcia przez Fundację (dla przypomnienia refundacji podlegało do 93,21% kosztów przedsięwzięcia), wykonawca miał prawo czuć się zaniepokojony co do możliwości wypłaty swojego wynagrodzenia, skoro do tej pory finansowanie inwestycji a zatem i wynagrodzenie wykonawcy było de facto zapewnione przez Fundusz, co do którego praktycznie nie istniała obawa co do wypłacalności. W związku z koniecznością kontynuowania inwestycji, Fundacja zmuszona była ustanowić zabezpieczenie wypłaty wynagrodzenia na rzecz wykonawcy poprzez ustanowienie gwarancji bankowej. Jak wynika z umowy gwarancji z dnia 29 sierpnia 2008 roku zawartej pomiędzy Bankiem Pocztowym SA a Fundacją Lux Veritatis, Bank udzielił gwarancji bankowej w wysokości 14.000.000 złotych na rzecz PNiG Jasło sp. z o.o. na zabezpieczenie zapłaty zaliczek na poczet wynagrodzenia, o którym mowa w §6 ust.2 i 3a umowy nr 361 z dnia 29 stycznia 2008 roku wraz z Aneksem z dnia 14 sierpnia 2008 roku, zawartych przez Fundację i PNiG Jasło sp. z o.o. Zgodnie z §11 umowy gwarancji w okresie ważności gwarancji, która miała obowiązywać do 31 maja 2009 roku, Bank miał pobierać z góry za każdy rozpoczęty okres trzymiesięczny, prowizję od udzielonej gwarancji w wysokości 0,2% z rachunku Fundacji (zgodnie z pkt.2 w dniu wydania gwarancji była to kwota 28.000 złotych (dowód: umowa k.963-967, dokument gwarancji k.968-969).
W świetle powyższych okoliczności, nie budzi zatem żadnych wątpliwości Sądu, iż gdyby umowa dotacji nie była wypowiedziana a kwoty dotacji sukcesywnie przekazywane, nie byłoby konieczności zabezpieczenia wypłaty wynagrodzenia wykonawcy za pomocą gwarancji bankowej i Fundacja nie poniosłaby tego rodzaju kosztów ze swojego majątku. Wynika to także z daty zawarcia umowy gwarancji, która została zawarta w dniu 29 sierpnia 2008 roku (k.963). Bezspornym jest zatem w ocenie Sądu, iż szkoda związana z ustanowieniem gwarancji bankowej na rzecz wykonawcy i uiszczonym z tego tytułu wynagrodzeniem w kwocie 112.000 złotych, pozostaje w adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym z dokonanym wypowiedzeniem, i jej zwrot obciąża pozwanego.
W tym miejscu niejako marginalnie należy odnieść się do zarzutu pozwanego, odnośnie zgadzania się przez powódkę z dokonanym wypowiedzeniem pismem z dnia 15 lipca 2008 roku Fundacja wystąpiła o zezwolenie Funduszu na wykreślenie hipotek zwykłej i kaucyjnej, oraz zwrot oryginału polisy (dowód: pismo k. 422). W ocenie Sądu wystąpienie Fundacji było logiczną konsekwencją dalszych jej działań, albowiem zgodnie z umową gwarancji z dnia 29.08.2008 roku (k.965), jako zabezpieczenie umowy gwarancji Fundacja miała ustanowić na rzecz Banku Pocztowego SA, m.in. hipotekę ustanowioną na pierwszym miejscu na nieruchomości Prowincji objętej księga wieczystą nr TO1T/00031288/8. Logicznym jest zatem wniosek powódki skierowany do pozwanej w tym zakresie.
Jako nieuzasadnione należy uznać żądanie przez powódkę kwoty 50.000 złotych z tytułu nadzoru inwestorskiego sprawowanego przez Henryka Biernata, oraz kwotę 150.000 złotych z tytułu kosztów pozyskania terenu pod badania. Jak wskazała sama powódka, koszty te miały być poniesione wyłącznie przez powódkę (k.580), jednakże z uwagi na fakt, iż wpływają one na ogólną kwotę wydatków, winna je ponieść strona pozwana. Z powyższym stanowiskiem powódki nie sposób się zgodzić. Skoro powódka sama przyznaje, iż powyższe koszty z tytułu nadzoru inwestorskiego i pozyskania terenu pod badania obciążały wyłącznie Fundację, i nie były objęte umową dotacji, nawet w sytuacji gdyby umowa była prawidłowo kontynuowana aż do jej zakończenia, powódka nie otrzymałaby refundacji w/w poniesionych kosztów, co przesądza o niemożności domagania się ich od pozwanego jako odszkodowania tylko i wyłącznie w związku z tym, iż zostały poniesione w związku z prowadzonym przedsięwzięciem.
Zważywszy na powyższe rozważania, żądania Fundacji z tytułu odszkodowania były uzasadnione w zakresie kwoty 21.639.092,93 złotych (w tym kwota 21.527.092,93 złotych z tytułu niewypłaconej umowy dotacji, oraz w kwocie 112.000 złotych z tytułu szkody związanej z ustanowieniem gwarancji bankowej).
Jednocześnie z uwagi na zgłoszone w pozwie żądanie zapłaty odsetek od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pozew wniesiony w dniu 10.04.2009 rok), żądanie zapłaty odsetek jest również uzasadnione, jednakże dopiero od dnia doręczenia pozwu Funduszowi tj od dnia 06.05.2009 roku (k.182). Od tego dnia bowiem możliwe było dobrowolne zadośćuczynienie żądaniom Fundacji co nie nastąpiło.
Zgodnie z art. 481§1 kc, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli zaś stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Zważywszy, iż termin spełnienia świadczenia (roszczenie odszkodowawcze) nie był oznaczony, nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art.455 kc).
Zważywszy, iż wytoczenie powództwa nie zostało poprzedzone oficjalnym wezwaniem do zapłaty z wyznaczeniem terminu do zapłacenia szkody (pismo z dnia 18 czerwca 2008 roku k.179-180, mimo wskazania iż ma być potraktowane jako przedsądowe wezwanie do zapłaty, nie zakreślało Funduszowi żadnego terminu na spełnienie świadczenia), w związku z czym należy stwierdzić, iż Fundusz pozostawał w opóźnieniu z realizacją świadczenia dopiero od dnia następnego po dniu doręczeniu odpisu pozwu zawierającego żądania Fundacji. Od tego zatem dnia (tj, 07.05.2009 roku) należne są też odsetki za opóźnienie.
Przyjmując nawet mniej korzystną wersję liczenia odsetek dla Fundacji od dnia 01.06.2009 roku jak przyjęły strony w ugodzie, ustawowe odsetki za opóźnienie należne Fundacji od uzasadnionej kwoty roszczenia w kwocie 21.639.092,93 złotych do dnia podpisania ugody wynosiły kwotę 17.583.986,20 złotych, a całość roszczenia na dzień 22.02.2016 roku wynosiłaby 39.223.079,13 złotych. W przypadku braku zawarcia ugody dalsze odsetki za każdy dzień wynosiłyby 2.964,26 złotych.
Zważywszy zatem na powyższe rozważania i zasadność dochodzonego roszczenia przez Fundację w zakresie kwoty 21.639.092,93 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 07.05.2009 roku, uznać należy zawartą przez strony ugodę w dniu 22 lutego 2016 roku za zgodną z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierzającą do obejścia prawa (art. 203. § 4. Kpc). Kwota 26.490.000 złotych, obejmuje wszelkie roszczenia Fundacji wynikające z umowy dotacji nie tylko wobec pozwanego Funduszu ale także wobec Skarbu Państwa a także wszelkie inne roszczenia które pozostają w jakimkolwiek związku faktycznym lub prawnym, pośrednim lub bezpośrednim (vide ugoda k.3021-3026). Strony zrzekły się także wszelkich wzajemnych roszczeń związanych z umową dotacji wraz z Aneksem.
Zgodnie z art.355§1 kpc, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli wydanie wyroku stało się zbędne. Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w przypadku zawarcia ugody przez strony. Skoro ugoda sądowa po nadaniu klauzuli wykonalności stanowi tytuł wykonawczy, który jest możliwy do przymusowej egzekucji, nie ma potrzeby dalszego procedowania., co uzasadnia umorzenie postępowania (pkt. 1 postanowienia).
Sąd z urzędu zwrócił powódce Fundacji Lux Veritatis w Warszawie ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie, kwotę 50.000 złotych z opłaty w kwocie 100.000 złotych zaksięgowanej pod poz. WB 0700068/0118/2009, tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej w związku z zawarciem ugody na podstawie art. 79 ust.1 pkt.3 ppkt. c) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (pkt.2 postanowienia).
Orzeczenie o kosztach zapadło w oparciu o treść art.104 kpc, zgodnie z którym, koszty procesu w którym zwarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.
W ugodzie strony zgodnie wniosły o obciążenie każdej ze stron po połowie kosztami opinii głównej i opinii uzupełniającej Elżbiety Bejgier-Zając w łącznej kwocie 3.101,09 złotych, w pozostałym zaś zakresie koszty procesu wzajemnie zniosły (§2 ugody k. 3026).
Zważywszy na takowe ustalenia stron w pkt.3 postanowienia, Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie od:
• Fundacji Lux Veritatis w Warszawie, kwotę 1.550,55 złotych;
• pozwanego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, kwotę 1.550,54 złotych.
Wskazać przy tym należy, iż wydatki z tytułu wynagrodzenia biegłej Elżbiety Bejgier-Zając w łącznej kwocie 3.101,09 złotych były pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie (k.2891, 2939), w związku z dopuszczeniem tegoż dowodu z urzędu przez Sąd.
W pozostałym zakresie, koszty procesu zgodnie z wolą stron zostały zniesione (pkt. 4 postanowienia). Powyższe obejmuje poniesione przez Fundację koszty procesu na które składają się: kwota 50.000 złotych opłaty od pozwu, 17 złotych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 6.356,99 złotych tytułem wynagrodzenia biegłych (k.1799, 1826,1922) oraz kwotę 7.200 złotych tytułem wynagrodzenia pełnomocnika zgodnie z §6 pkt.7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie. Z łącznej kwoty zaliczek zapłaconych przez Fundację w kwocie 9.000 złotych (k.1715, 1824, 1928, przeksięgowanie k.3012) pokryte zostały wynagrodzenia biegłych w kwocie 6.356,99 złotych, zwrócona została kwota 474,23 złotych. Do zwrotu zatem z ostatniej zaliczki pozostaje kwota 2.168,78 złotych (vide rozliczenie zaliczki k.3012). Po uprawomocnieniu się postanowienia, akta zostaną przedstawione Prezesowi Sądu celem złożenia oświadczenia o potrąceniu z zaliczki podlegającej zwrotowi na rzecz Fundacji w kwocie 2.168,78 złotych, należności Skarbu Państwa związanych ze zwrotem wydatków ustalonych postanowieniem z dnia 22.02.2016 roku w kwocie 1.550,55 złotych. Do zwrotu będzie zatem zaliczka w kwocie 618,23 złotych (vide k. 3012).
Pozwana poniosła koszty procesu na które składają się, kwota 147.600 złotych tytułem wynagrodzenia Instytutu (k.2062, 2557), kwota 17 złotych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego zgodnie z przedłożonym spisem kosztów w kwocie 108.362,66 złotych (k.1693-1694).
Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w postanowieniu.—
/-/ SSO Mariusz Solka
Uzasadnienie decyzji sądu ws. toruńskiej geotermii [wersja w PDF]