Od 2004 r. MKiDN złożyło 20 wniosków restytucyjnych do Federacji Rosyjskiej

Od 2004 roku MKiDN skierowało do Federacji Rosyjskiej 20 wniosków restytucyjnych. Kolejnych siedem jest w przygotowaniu – poinformowano w poniedziałkowym komunikacie resortu. Jak zaznaczono, „polskie dzieła sztuki, nie mogą być traktowane jako rekompensata za straty wojenne ZSRR”.

Polskie dzieła sztuki, wywiezione przez organy władzy ZSRR lub siły zbrojne tego państwa w okresie II wojny światowej lub bezpośrednio po jej zakończeniu, nie mogą być traktowane jako rekompensata za straty wojenne ZSRR. Pozostają własnością Polski. https://t.co/7qHBSzjT4H

— Ministerstwo Kultury (@MKiDN_GOV_PL) January 20, 2020

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podało, że „przygotowane przez Polskę wnioski restytucyjne mają formę pisemnego roszczenia w postaci obszernego opracowania, w którym oprócz opisania zabytku i wskazania jego cech szczególnych, przedstawione są jego losy i okoliczności utraty”.

Dodano, że „złożone przez MKiDN wnioski restytucyjne obejmują 17 dzieł sztuki, 1 kolekcję ponad 14 tys. numizmatów, ponad 11 tys. jednostek archiwalnych i 58 przedmiotów z terenu obozu Auschwitz”. Zaznaczono, że „wszystkie wydarzenia opisywane we wnioskach są potwierdzone poprzez odpowiednie kopie dokumentów archiwalnych, np. inwentarzy, kart naukowych obiektów potwierdzających polskie prawo własności oraz wszelkie spisy i informacje dotyczące okoliczności utraty oraz przemieszczeń dokonywanych w okresie II wojny światowej lub bezpośrednio po jej zakończeniu”.

W 2004 roku strona polska złożyła Federacji Rosyjskiej drogą dyplomatyczną 10 wniosków restytucyjnych dotyczących 10 obiektów (9 obrazów i 1 rysunek), odnalezionych na rosyjskiej stronie internetowej prezentującej dzieła sztuki o nieznanej proweniencji. Wszystkie znajdują się w Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie. Jak podano są to: Jan Breughel Starszy „Pejzaż leśny” (XVII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Łukasz Cranach Starszy „Madonna z Dzieciątkiem zw. Głogowską” (1518 r.) z kolegiaty w Głogowie, Cornelius van Poelenburgh „Ucieczka do Egiptu” (XVII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Franz Pfuhle „Spłoszone konie” (1 poł. XX w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Daniel Schultz (nadworny malarz króla polskiego) „Ptasie podwórko” (po 1660 r.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Herman Frederik Carl Ten Kate (XIX w.) „Van Dyck maluje króla Karola I” z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Adriaen van de Velde „Krowa na tle krajobrazu” (XVII w.) z Miejskiego Muzeum Historii i Sztuki im. J. i K. Bartoszewiczów w Łodzi, Johann Carl Schultz „Łuk Hadriana” (XVIII w.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Anton Möller „Sąd Ostateczny – szkic” (ok. 1594 r.) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Zbiory Jacoba Kabruna) oraz niderlandzki malarz „Dyptyk Winterfeldów” (ok. 1480-90) z Muzeum Miejskiego w Gdańsku.

W listopadzie 2012 roku zostało przygotowanych i złożonych kolejnych 7 wniosków restytucyjnych, dotyczących 7 obiektów i ponad 14 tys. monet. Dotyczą one obrazów, przedmiotów rzemiosła artystycznego oraz rękopisów przechowywanych w Muzeum Sztuk Pięknych im. A. Puszkina w Moskwie oraz w Państwowym Muzeum Sztuk Pięknych im. A. N. Radiszewa w Saratowie. Obejmują one następujące dzieła: Mistrz z papugą, zw. Mistrzem półfigur kobiecych „Madonna z Dzieciątkiem i papugą na tle krajobrazu” z Miejskiego Muzeum Historii i Sztuki im. J.K. Bartoszewiczów w Łodzi; Hans Holbein Młodszy „Portret Johanna Schwarzwaldta” z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, Hans Dürer „Dwa skrzydła ołtarzowe z kościoła św. Elżbiety z Wrocławia” ze Śląskiego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności we Wrocławiu, kolekcja numizmatyczna z Malborka, przeszło 14 tys. obiektów ze złota, srebra i innych metali, „Mistrz z Prus Królewskich”, srebrny Gwizdek szyprów gdańskich z XVI w. z Muzeum Miejskiego w Gdańsku, rękopis Juliusza Słowackiego – „Dziennik podróży na Wschód” z Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie oraz rękopiśmienny inwentarz nowych zakupów do kolekcji Jakoba Kabruna w Muzeum Miejskim w Gdańsku z Muzeum Miejskiego w Gdańsku.

Przypomniano także, że w listopadzie 2014 roku MKiDN, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, opracowało i przekazało trzy wnioski restytucyjne dotyczące artefaktów i archiwaliów wywiezionych do Rosji z obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu. Dokumenty te znajdują się w zbiorach trzech instytucji: Muzeum Wojskowo-Medycznego Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Petersburgu, Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojskowego w Moskwie, Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie.

Jak poinformowano, „wśród obiektów zebranych na terenie dawnego obozu znajdują się zarówno przedmioty używane przez władze i załogę KL Auschwitz, w tym te służące aparatowi represji, w tym uśmiercaniu ludzi, rzeczy osobiste więźniów, jak i ludzkie włosy czy zęby”. Całość włączona została do kolekcji Muzeum Wojskowo-Medycznego Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Petersburgu.

Obecnie w MKiDN trwają prace nad przygotowaniem kolejnych siedmiu wniosków restytucyjnych, dotyczących siedmiu obrazów zidentyfikowanych w Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie.

MKiDN przekazało, że „w Rosyjskim Państwowym Archiwum Wojskowym jako zasób byłego Archiwum Specjalnego MSW ZSRR znajdują się również Akta Archiwum Belwederskiego, czyli Instytutu Józefa Piłsudskiego Poświęconego Badaniu Najnowszej Historii Polski w Warszawie z lat 1903-1939”.

„Kwestia zwrotu tych archiwaliów była wielokrotnie poruszana podczas rozmów Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z jego rosyjskim odpowiednikiem” – podkreślono.

Zaznaczono, że „Polska nie zgadza się ze stanowiskiem, uznającym dzieła sztuki i archiwalia, wywiezione z jej terytorium w trakcie okupacji przez ZSRR wschodnich województw RP (1939-1941) bądź też w okresie 1944-1945, gdy zarówno Polska, jak i ZSRR były członkami koalicji antyhitlerowskiej, za rekompensatę Federacji Rosyjskiej za straty wojenne, poniesione w wyniku działań Niemiec oraz ich sojuszników”. Wskazano, że „Ustawa Federacji Rosyjskiej z 15 kwietnia 1998 roku <<O dobrach kultury, przemieszczonych do ZSRR w wyniku II wojny światowej i znajdujących się na terytorium Federacji Rosyjskiej>>, na którą się władze rosyjskie powołują, nie ma zastosowania do państw, będących członkiem koalicji antyhitlerowskiej”.

„Ponadto normy prawa międzynarodowego zabraniają grabieży dóbr kultury na terytoriach państw znajdujących się pod okupacją wojenną” – przypomina resort kultury.

Dodano, że „na podstawie rzeczonej ustawy również nie mogły zostać znacjonalizowane dobra kultury wywiezione z Gdańska, który przestał należeć do Niemiec w 1920 roku, a w okresie II wojny światowej znajdował się pod okupacją niemiecką”.

PAP