Obchodzimy dziś Święto Konstytucji 3 Maja

227 lat temu Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3 Maja. Stała się ona ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny. Przez lata rozbiorów była ona jednak odniesieniem dla wszystkich, którzy marzyli o wolnej Polsce.

Stan rzeczypospolitej w XVIII wieku był fatalny. Polska była pod protektoratem Rosji, a demokracja szlachecka i wolna elekcja paraliżowały jej funkcjonowanie. Ojczyźnie zagrażali też sąsiedzi planujący rozbiory.

Przyjęcie nowej konstytucji poprzedziły spotkania obozu reformatorskiego, który w tajemnicy przygotowywał zmiany. Te działania wspierał król Stanisław August Poniatowski. 3 maja 1791 roku konstytucja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą przez Sejm Wielki. Miała ona dla ówczesnej Polski ogromne znaczenie.

– Konstytucja miała na celu reformę państwa, miała ratować niepodległość Polski. Była kompromisem między szlachtą, mieszczaństwem a królem. Konstytucja ta miała wprowadzić regulacje w zakresie funkcjonowania państwa, przyczynić się do tego, aby państwo wyzwoliło się spod kurateli Rosji – wyjaśnił historyk dr hab. Tomasz Chinciński.

W konstytucji znalazły się pionierskie rozwiązania polityczne.

– Konstytucja oznaczała pewien przewrót, pewien, można powiedzieć, zamach stanu, który reformował państwo w sposób radyklany i dawał nadzieję, że ta Polska stanie się normalnym krajem. Konstytucja znosiła te rzeczy, które w dużym stopniu wpłynęły na upadek Rzeczpospolitej, jak sejmowe liberum veto, wolna elekcja. Wybór monarchy powodował, że ta elekcja stawała się swoistym targowiskiem różnych władców, nie zawsze zainteresowanych interesem narodowym – zaznaczył historyk prof. Wojciech Polak.

Dlatego wprowadzona została dziedziczność tronu. W Polsce zaczął obowiązywać trójpodział władzy. Sejm miał się zbierać regularnie co dwa lata.

W konstytucji zawarto też ochronę prawną wszystkich obywateli. Nowa ustawa zasadnicza dawała dużą wolność wszystkim podmiotom i stanom. Zrównywała w prawach mieszczan i szlachtę. Szczególną opieką otaczała chłopów. Kilkanaście miesięcy po uchwaleniu konstytucji władzę przejęli zdrajcy Polski, którzy kolaborowali z Carycą Katarzyną II.  

– Mieliśmy szansę stać się normalnym, nowoczesnym, dobrze zarządzanym państwem. Niestety, Rosja na to nie pozwoliła. Wykreowana przez nią konfederacja targowicka, potem wojna w obronie konstytucji 3 maja i drugi rozbiór Polski w 1793 roku, za którym bardzo szybko przyszedł zupełny upadek I Rzeczpospolitej – mówił prof. Wojciech Polak.

Konstytucja 3 maja przez cały okres zaborów stała się symbolem dążenia do odrodzenia narodowego. Nie uratowała ona państwa polskiego, ale stała się węzłem, który połączył Polaków w dążeniu do wolności.

TV Trwam News/RIRM