Z Ojczyzny Jezusa
Pokój i Dobro!
Irínis ke kalís (ειρήνης και καλής) – tak brzmi franciszkańskie pozdrowienie po grecku. W dzisiejszym felietonie zapraszam wszystkich na spotkanie ze św. Pawłem Apostołem na ziemi greckiej. Wraz z grupą profesorów i studentów z Franciszkańskiego Studium Biblijnego w Jerozolimie pielgrzymuję śladami Apostoła Narodów po Grecji, gdzie rozpoczęła się ewangelizacja Europy. Założone przez św. Pawła w Macedonii i Achai już w połowie pierwszego wieku wspólnoty wyznawców Chrystusa stały się fundamentem europejskiej cywilizacji chrześcijańskiej.
Piękna Grecja, ze swoimi archeologicznymi świadectwami światłej przeszłości oraz licznymi chrześcijańskimi świątyniami i klasztorami przypomina, że na tej ziemi „fides et ratio” – wiara i rozum stanęły u podstaw zrozumienia człowieka i budowania nowej historii świata. Grecy na przełomie VII i VI wieku przed Ch. podjęli odważną próbę zrozumienia życia bez odwoływania się do wierzeń religijnych. Rozum miał być dla nich narzędziem poznania otaczającego świata. Tak narodziła się filozofia, stanowiąca jeden z filarów naszej europejskiej kultury. Człowiek jednak odkrywając potęgę rozumu nie znalazł odpowiedzi na wiele tajemnic. Rozum więc dla wielu stał się drogą do wiary.
Pielgrzymując w Roku Wiary po starożytnych miastach Grecji i patrząc na codzienne życie Greków, dotkniętych dzisiaj głębokim kryzysem ekonomicznym, uświadamiamy sobie kruchość świata zbudowanego na przesłankach czysto ludzkich. Bóg stworzył świat według swego zamysłu i wyznaczył mu sens oraz ostateczny cel, który jest odbiciem racjonalnego planu Stwórcy – Boskiego Logosu. Pięknie ujął to bł. Jan Paweł II w pierwszych słowach Encykliki Fides et ratio: „Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”.
Grecja to również „święta ziemia”. Dla chrześcijan Ziemia Święta to przede wszystkim teren uświęcony obecnością Boskiego Zbawiciela. Rozsyłając apostołów i swoich uczniów z Jerozolimy aż po krańce świata (por. Dz. 1,8) Pan Jezus rozszerzył to pojęcie poza geograficzne granice Palestyny. Święte są więc przede wszystkim regiony uświęcone nauczaniem i świadectwem życia apostołów i pierwszych ewangelicznych siewców. Wśród nich palma pierwszeństwa należy się bezwzględnie św. Pawłowi z Tarsu. To właśnie on, Apostoł Narodów, powołany przez samego Jezusa przyczynił się najbardziej do rozpowszechniania Ewangelii. Jako pierwszy założył wspólnoty wyznawców Chrystusa poza terytorium Palestyny i Azji Mniejszej. Plany ewangelizacyjne terytoriów dzisiejszej Europy zrodziły się z wyraźniej inspiracji Ducha Świętego. Św. Paweł miał senne widzenie tajemniczego Macedończyka, który błagał go: „Przepraw się do Macedonii i pomóż nam” (Dz 16,9)
Do Grecji św. Paweł przybył podczas swojej drugiej podróży misyjnej w latach 49-50. Wśród towarzyszących mu ewangelizatorów był najprawdopodobniej także św. Łukasz, redaktor trzeciej Ewangelii i autor Dziejów Apostolskich. Jego opowieść o podróżach i dokonaniach Apostoła Narodów zawarta w tej księdze jest zatem relacją bezpośredniego uczestnika opisywanych wydarzeń. Z chwilą pojawienia się Pawła na ziemi greckiej spełniło się pragnienie jej mieszkańców, których przedstawiciele już podczas uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy prosili Apostoła Filipa: „Panie chcemy ujrzeć Jezusa” (J 12,21). Misyjna żarliwość św. Pawła pozwoliła spotkać Zmartwychwstałego Chrystusa Grekom z Filippi, Tesalonik, Berei i Koryntu. Dlatego te miasta słusznie noszą miano „sanktuariów chrześcijaństwa”.
Grecja kojarzy nam się najbardziej z ateńskim Akropolem. Jak czytamy w Dziejach Apostolskich św. Paweł stanął na tym miejscu po przypłynięciu do miasta okrętem. Św. Łukasz pisze w Dziejach Apostolskich o spotkaniach Pawła z miejscowymi Żydami w tamtejszej synagodze. Kulminacyjnym momentem pobytu św. Pawła w Atenach było jednak jego przemówienie na Areopagu, w którym nawiązując do pogańskiego ołtarza poświęconego „nieznanemu bogu” powiedział: „Ja wam głoszę to, co czcicie, nie znając” (Dz 17,23). Nie ma pewności co do wskazania tradycyjnego miejsca „mowy Pawła na Areopagu”. Przy wykutych w skale schodach prowadzących na miejsce gromadzenia się Rady Ateńczyków znajduje się tablica z brązu z greckim tekstem „mowy Pawła”. To miejsce nawiedzają liczni pielgrzymi i turyści oraz miejscowi chrześcijanie, którzy w uroczystość świętych apostołów Piotra i Pawła celebrują tutaj ekumeniczne nabożeństwo.
Św. Paweł w Atenach nie odniósł spodziewanych rezultatów i przez kilka wieków miasto nadal było pod wpływem pogańskich religii. Dopiero w czasów bizantyńskich pogańskie świątynie zamieniono na chrześcijańskie kościoły, które tętniły życiem aż do XV wieku, kiedy w Atenach została wprowadzona przez Turków religia islamu. Obecnie chrześcijanie greccy, to głównie prawosławni, z mniejszymi wspólnotami katolików i protestantów. Wielką czcią otaczają ich pierwszego ewangelizatora św. Pawła oraz patrona miasta, św. Dionizego Areopagitę, ochrzczonego przez Apostoła Narodów.
Pawłowe przesłanie z „mowy na Areopagu” o Bogu, w którym „żyjemy, poruszamy się i jesteśmy”, bo wszyscy należymy do jednego rodu Bożego (por. Dz 17,28), jest dziś bardzo aktualnym wezwaniem do jedności chrześcijan i wszystkich ludzi, nie tylko w zjednoczonej politycznie Europie, lecz także na Bliskim Wschodzie i w całym święcie.
o. dr Jerzy Kraj OFM