Felieton „Z Ojczyzny Jezusa”
Pokój i Dobro!
W Kościele, wielkopostne przygotowanie na przeżycie tajemnicy Wielkanocy charakteryzuje bogaty program specjalnie dobranych liturgicznych czytań biblijnych, pobożna praktyka Drogi Krzyżowej, Gorzkich Żali oraz innych nabożeństw pokutnych. W Jerozolimie, specyficznym elementem „wielkopostnej drogi” są peregrynacje do sanktuariów związanych z tajemnicą męki i śmierci Pana Jezusa oraz liturgie sprawowane w bazylice Bożego Grobu w każdą sobotę i niedzielę Wielkie Postu.
W dzisiejszym felietonie zapraszam wszystkich do duchowego uczestnictwa w jednej z tych liturgii, a mianowicie w ingresie oraz w następującej po nim uroczystej procesji. W każdą sobotę Wielkiego Postu, wczesnym popołudniem, według ściśle przestrzeganego harmonogramu, ustalonego przez Status quo, z klasztoru Najświętszego Zbawiciela franciszkanie z Kustodii Ziemi Świętej wyruszają do oddalonej zaledwie o kilkaset metrów siedziby Patriarchatu łacińskiego. Na czele kroczą tak zwani „kałasi” z ozdobnymi laskami, zakończonymi u góry srebrną gałką a od dołu okutymi metalem. Ich rytmiczne i mocne uderzenia w brukowaną nawierzchnię ulicy oznajmiają nadchodzących braci a przy tym dodają powagi orszakowi. „Heroldzi” otwierający procesję ubrani są w specjalny uniform, który przy większych uroczystościach zastępowany jest tradycyjnym tureckim strojem. Stanowi go bogato haftowany kaftan z szerokimi rękawami, ciemnoniebieskie szerokie spodnie z dekoracyjnymi lampasami oraz fez, czyli nakrycie głowy w kształcie ściętego stożka z filcu w czerwonym kolorze. Dopełnieniem tego stroju jest szabla przy lewym boku.
W Patriarchacie formuje się kompletna procesja, na której czele idzie już nie dwóch ale czterech „kałasów”. Do franciszkańskich „heroldów” dołączają dwaj z Patriarchatu. Za tą honorową gwardią idzie kleryk z krzyżem, a następnie zakonnicy franciszkańscy. Większość z nich stanowią klerycy międzynarodowego seminarium duchownego w Jerozolimie. Za liczną grupą braci franciszkanów podąża mniej liczny kler diecezjalny. W miejscu honorowym na końcu procesji idzie Patriarcha w asyście trzech kanoników oraz gwardiana klasztoru Najświętszego Zbawiciela. Często procesji tej towarzyszą rycerze i damy Bożego Grobu, odznaczający się białymi pelerynami z naszytym czerwonym krzyżem jerozolimskim. Procesja „eskortowana” przez policję izraelską, przechodzi szerokim dwurzędem przez plac przy bramie Jafskiej a następnie wchodzi w ciasne uliczki Starego Miasta. Po około 10 minutach drogi dociera na plac przed bazyliką Bożego Grobu. W tym czasie drzwi do bazyliki pozostają zamknięte i dopiero, kiedy wszyscy uczestnicy procesji pojawią się na placu następuje ceremonia ich otwarcia.
Po wejściu do bazyliki procesja zatrzymuje przy kamieniu Namaszczenia. Patriarcha przyklęka i całuję świętą relikwię. O. Władysław Brzeziński, przełożony franciszkańskiej wspólnoty przy Bożym Grobie, podaje do ucałowania krzyż, a następnie kropidło ze święconą wodą, którą zostają pokropieni wierni. Przy śpiewie hymnu Te Deum, (Ciebie Boże wysławiamy), procesja rusza do kaplicy Grobu Pana Jezusa, a następnie do kaplicy Najświętszego Sakramentu. Tam kończy się uroczyste przyjęcie i powitanie Patriarchy, a w czasie jego nieobecności, któregoś z jego biskupów pomocniczych. Tak w skrócie wygląda rytuał uroczystego ingresu dostojnika Kościoła ustalony tradycją pochodzącą od czasu panowania tureckiego. Ceremonia jest częścią ustalonego prawa Status quo, który określa porządek orszaku, asystę „kałasów” jak również obecność przedstawiciela danego wyznania. W przypadku kościoła rzymsko-katolickiego jest nim właśnie zakonnik franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej. Nawet Ojcu Świętemu taka asysta jest potrzebna, aby mógł zostać wprowadzony oficjalnie do bazyliki.
Po ceremonii powitania rozpoczyna się uroczysta procesja nawiedzająca kolejno kaplice wewnątrz bazyliki. Ta wielowiekowa procesja jest codziennym przypomnieniem męki i zmartwychwstania Pańskiego. Niekiedy pielgrzymi nazywają ją „małą Drogą Krzyżową”, ale w rzeczywistości jest to raczej celebracja tajemnicy zbawienia jaka dokonała się przez śmierć i zmartwychwstanie. Jedynie liczba czternastu stacji, upodabnia procesję wewnątrz bazyliki od pobożnej praktyki Drogi Krzyżowej. Odprawiana jest ona codzienne przez braci pełniących służbę w bazylice. Dołączają do nich zakonnicy z innych klasztorów oraz wierni i pielgrzymi. Franciszkańska procesja, oprócz celu duchowego, ma także na uwadze cel praktyczny. Bracia Mniejsi odprawiając ją każdego dnia, zawsze tą samą trasą, ze stacjami w kaplicach innych wyznań, podtrzymują przynależne im prawa współwłaścicieli całej bazyliki.
Na początku procesji idą „kałasi” w galowych strojach, za nimi krzyż i chorągiew z symbolem franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej. Klerycy niosą świece i kadzidło. Każdy z uczestników otrzymuje świeczkę oraz modlitewnik. Liturgia sprawowana jest po łacinie a przewodniczy jej ubrany w komżę i stułę franciszkański zakonnik. Przy każdej stacji śpiewa się hymn, następnie jest czytany stosowny tekst, antyfona i modlitwa. Na zakończenie odmawia się wspólnie Ojcze Nasz, Zdrowaś Maryjo i Chwała Ojcu.
Liturgia procesji rozpoczyna się we franciszkańskiej kaplicy Najświętszego Sakramentu, w której znajdują się dwie pierwsze stacje. Pierwszą modlitwę odmawia się przy ołtarzu Najświętszego Sakramentu, a następną przy Kolumnie Biczowania. Trzecia stacja jest odprawiana w kaplicy tzw. Więzienia Pana Jezusa, należącej do Greków prawosławnych. Znajduje się ona na końcu północnej nawy bazyliki zwanej Arkadami Najświętszej Maryi Panny. Procesja zatrzymuje się następnie przy ormiańskiej kaplicy Rozdzielenia Szat Pana Jezusa, gdzie jest odprawiana czwarta stacja.
Tuż za kaplicą Rozdzielenia Szat szerokie i długie schody prowadzą w dół na głębokość co najmniej dwóch pięter. W najniżej położonej kaplicy bazyliki, należącej do franciszkanów, jest stacja piąta, czyli Znalezienia Krzyża. Wracając w górę stację szóstą odprawia się w ormiańskiej kaplicy św. Heleny. Po powrocie na poziom bazyliki skręca się w lewo i zatrzymuje przy greckiej kaplicy Improperiów, czyli Obelg, gdzie jest stacja siódma. Procesja idąc dalej w tym samym kierunku, mija podnóże skały Golgoty, widocznej za szklaną ścianą i po wąskich, stromych schodach wspina się na Kalwarię. Tutaj zatrzymuje się przy trzech kolejnych stacjach. Stacja ósma to franciszkańska kaplica Ukrzyżowania, czyli przybicia do Krzyża. Stacja dziewiąta to ołtarz Śmierci Pana Jezusa na Krzyżu, należący do kościoła grecko-prawosławnego. Stacja dziesiąta jest odprawiana przy franciszkańskim ołtarzu Matki Boskiej Bolesnej, znajdującym się między dwiema poprzednimi kaplicami. Po zejściu z Kalwarii, u jej podnóżka, przy Kamieniu Namaszczenia jest stacja jedenasta. Stacja dwunasta mieści się w kaplicy Grobu. Te ostatnie dwie stacje są współwłasnością greków, katolików i ormian. Stacja trzynasta jest odprawiana we franciszkańskiej kaplicy św. Marii Magdaleny. Ostatnia czternasta stacja znajduje się we franciszkańskiej kaplicy Ukazania się Zmartwychwstałego Matce Najświętszej. Kaplica ta znana jest bardziej jako kaplica Najświętszego Sakramentu.
Trwająca około półtorej godziny procesja pozwala na głębszą medytację tajemnicy miłości jaką Bóg objawił w swoim dziele zbawienia dokonanym przez śmierć na Golgocie i przez zmartwychwstanie z pieczary grobu. Każde rozważanie tej tajemnicy powinno utwierdzić w nas przekonanie, że Wielki Post nie polega na zewnętrznych umartwieniach, lecz na odkrywaniu miłości i na dążeniu do przemiany życia według ewangelii Pana Jezusa.
jk