Relikwiarz św. Tomasza Becketa w Somerset

Jeden z największych skarbów Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, wykonany we Francji relikwiarz św. Tomasza Becketa, drugiego obok św. Jerzego patrona Anglii, od wczoraj jest pokazywany w Muzeum Somerset. Relikwie świętego przybędą w maju z Węgier do Canterbury.

Skrzynkowy drewniany relikwiarz, cenny zabytek i jedno ze słynniejszych dzieł romańskiego złotnictwa, przedstawia morderstwo popełnione przez popleczników króla Henryka II Plantageneta na arcybiskupie Canterbury, Tomaszu Beckecie (1118-1170).

Relikwiarz, pokryty złoconą i emaliowaną miedzią, wykonano ok. 1180 r. w warsztacie w Limoges, akwitańskim ośrodku artystycznym słynącym ze znakomitych prac emalierskich. Cieszyły się one dużą popularnością w Europie, a Limoges przeżywało rozkwit w XII-XIII wieku.

Stosowana wówczas technika emalii żłobkowanej polega na zrobieniu dłutem zagłębienia lub trybowaniu (wybijanie na zimno wgłębień) w grubej płytce z metalu; następnie wypełnia się je pastą emalierską. Ścianki tych wgłębień nadają kształt kompozycji. Jest to technika o wiele tańsza i łatwiejsza niż wcześniejszej emalii komórkowej, a limuzyjskie wyroby eksportowano do całej Europy. W Polsce w całości lub fragmentarycznie zachowało się zaledwie kilkanaście limuzyjskich krzyży procesyjnych i ołtarzowych oraz relikwiarzy.

Relikwiarz uznawany za najwcześniejszy i największy z relikwiarzy tego świętego przedstawia na przedniej ściance arcybiskupa i jego morderców – trzech rycerzy z Somerset, którzy pod wodzą Reginalda Fitzurse’a z Williton dopadli Becketa w katedrze i zabili mieczami i siekierą. Ukazano ich ze wzniesioną do ciosu bronią, atakujących kapłana u stóp ołtarza. Nad sceną męczeństwa pokazano pochówek oraz unoszoną do nieba duszę męczennika.

Śmierć najwyższego przedstawiciela władzy kościelnej w Anglii wstrząsnęła Europą. Były to czasy sporów między Kościołem a władzą świecką. Sto lat wcześniej w podobnych okolicznościach zginął św. Stanisław, biskup krakowski (ok. 1030-1079).

W trzy lata od mordu w Canterbury Tomasz Becket został kanonizowany, a jego grób stał się jednym z najsłynniejszych w świecie chrześcijańskim miejsc pielgrzymkowych. Pielgrzymki do Canterbury trwały do czasu całkowitego zbezczeszczenia grobu i zniszczenia relikwii w 1538 roku w czasach Henryka VIII, po jego zerwaniu z Rzymem.

Na zamku Taunton w Somerset relikwiarz św. Tomasza Becketa będzie do 2 kwietnia. Wstęp jest darmowy.

PAP/RIRM