Zmiana porządkująca kwestię wywiadów środowiskowych – z podpisem prezydenta

Uporządkowanie przepisów ws. wywiadów środowiskowych przewiduje nowelizacja, którą podpisał prezydent Andrzej Duda. Chodzi o wyraźną podstawę prawną do przeprowadzania przez kuratorów tych wywiadów np. w postępowaniach rodzinnych na etapie wykonawczym.

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, a także ustaw o wychowaniu w trzeźwości oraz o ochronie zdrowia psychicznego, do aktów tych mają zostać dodane przepisy stanowiące dla sądów podstawę prawną do zlecania kuratorowi sądowemu przeprowadzania wywiadów środowiskowych w określonych sytuacjach.

Sejm przyjął te – przygotowane przez resort sprawiedliwości – zmiany 12 października. Poparło je wtedy 421 posłów, przeciw było czterech, zaś pięciu wstrzymało się od głosu. Senat nie wprowadził poprawek do ustawy. Prezydent podpisał ją w czwartek. Zmiany mają wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia.

Do połowy 2015 r. kwestie przeprowadzania takich wywiadów, już po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie rodzinnej, były zawarte w rozporządzeniu – Regulaminie urzędowania sądów powszechnych. Dwa lata temu zagadnienia te zniknęły z regulaminu. Jak wówczas wskazywano, ponieważ wywiady środowiskowe mogą ingerować w prawa obywatela, m.in. do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, to właściwym miejscem na ich uregulowanie powinna być ustawa.

Na problem zwracał uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, który pisał do Ministerstwa Sprawiedliwości, że „istnieje potrzeba jednoznacznego uregulowania pozycji kuratora sądowego w ramach postępowania wykonawczego, dotyczącego realizacji orzeczeń sądu opiekuńczego, w tym w zakresie przeprowadzania wywiadów środowiskowych”.

Zdaniem RPO „brak jednoznacznego uregulowania w ustawie podstaw prawnych do przeprowadzania wywiadów środowiskowych we wszystkich przypadkach, gdy sąd uznaje to za potrzebne, już w poprzednim stanie prawnym prowadził do tego, że kuratorzy niekiedy odmawiali przeprowadzania wywiadów środowiskowych, powołując się na brak podstawy prawnej”.

Z postulatem tym zgodziło się Ministerstwo Sprawiedliwości.

„Zgodzić należy się z opinią RPO, że przeprowadzenie wywiadu w miejscu zamieszkania lub pobytu danej osoby stanowi ingerencję państwa w sferę praw i wolności chronionych prawem zarówno krajowym, jak i międzynarodowym. Niejasne kryteria takiej ingerencji, opartej tylko na regułach interpretacyjnych, a nie na przepisach prawa, mogą budzić wątpliwości z punktu widzenia standardów określonych w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności” – odpowiadał Rzecznikowi wiceminister sprawiedliwości Patryk Jaki.

Dlatego – jak poinformowała w komunikacie Kancelaria Prezydenta – celem ustawy „jest wprowadzenie do obowiązującego systemu prawnego przepisów, na podstawie których sądy rodzinne będą mogły zlecać kuratorowi sądowemu przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w postępowaniu wykonawczym prowadzonym w sprawach rodzinnych i opiekuńczych”.

W nowelizacji dopuszczono też zlecanie wywiadów środowiskowych na określonych etapach sprawy – już po wydaniu orzeczenia, które podlega wykonaniu, oraz jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania z urzędu przez sąd. Ponadto znalazły się w niej podstawy prawne do zlecania takich wywiadów w postępowaniach o opiekę i kuratelę nad osobami dorosłymi, w sprawach o orzeczenie obowiązku podjęcia leczenia odwykowego oraz o skierowanie bez zgody osoby, której sprawa dotyczy, do szpitala psychiatrycznego lub do domu pomocy społecznej.

 

PAP/RIRM