Warszawa: powstał mural poświęcony „Żegocie”
Mural poświęcony Radzie Pomocy Żydom „Żegota” – z okazji 75. rocznicy jej utworzenia – powstał z inicjatywy Instytutu Pamięci Narodowej przed wejściem do stacji metra Centrum w Warszawie. Ma popularyzować historię pomocy polskim Żydom podczas wojny oraz przypomnieć o odwadze osób związanych z „Żegotą”.
Prezentacja muralu odbyła się dziś – w dniu 75. rocznicy powstania w Warszawie Rady Pomocy Żydom „Żegota” – jedynej w okupowanej przez Niemców Europie instytucji państwowej ratującej ludność żydowską od zagłady.
„1 grudnia pokazaliśmy na >>Przystanku Historia<< w IPN najnowszą wystawę, mówiącą o Radzie Pomocy Żydom. Tam ukazujemy sylwetki tych, którzy pomagali i tych, którym ta pomoc była udzielana. Są tam też postacie, o których do tej pory niewiele wiedzieliśmy. Wystawa jest wciąż dostępna. Wiemy jednak, jak świat jest zagoniony. (…) Dlatego dla tych wszystkich osób postanowiliśmy przygotować okolicznościowy mural o Radzie Pomocy Żydom. (…) Mamy nadzieję, że skłoni on przechodniów do refleksji o wydarzeniach sprzed 75 lat” – powiedział wiceprezes IPN, dr Mateusz Szpytma.
Jak przypomniał, 4 grudnia 1942 roku przy delegaturze Rządu RP na Kraj powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”, unikatowa instytucja w skali okupowanej Europy.
„Jedyna, która całkowicie miała się zajmować pomocą prześladowanym, skazywanym i eksterminowanym Żydom. Wszystko to działo się w Warszawie, w miejscu, w którym 22 lipca 1942 roku rozpoczęła się pierwsza likwidacja getta warszawskiego przez Niemców. Wysłano setki tysięcy osób do Treblinki na zagładę. W proteście przeciwko temu i z chęci pomocy narodziła się idea powołania komitetu pomocy Żydom” – zaznaczył dr Mateusz Szpytma.
Wiceprezes instytutu dodał, że na muralu można zobaczyć m.in. portret Zofii Kossak-Szczuckiej, która była inicjatorką powstania – początkowo, we wrześniu 1942 r. – społecznego Komitetu Pomocy Żydom.
„Kilka miesięcy później ten komitet, wraz z władzami podziemnymi, zdecydowali, że należy go przekształcić i powołać placówkę p aństwową. Placówkę, która będzie sprawowała opiekę i udzielała tej pomocy (Żydom) (…). Szacuje się, że dzięki Radzie Pomocy Żydom wsparcie otrzymało ok. 12 tysięcy polskich Żydów, z których kilka tysięcy przeżyło II wojnę światową” – zwrócił uwagę dr Mateusz Szpytma.
Dodał, że najbardziej znaną osobą działającą w „Żegocie”, odznaczoną za to Orderem Orła Białego, była Irena Sendlerowa.
Rada Pomocy Żydom „Żegota” powstała 4 grudnia 1942 r. z przekształcenia się Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom, który 27 września 1942 r. został utworzony z inicjatywy Zofii Kossak-Szczuckiej oraz Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej.
W skład Rady wchodzili ludzie o różnych poglądach społecznych i politycznych. Przewodniczącym Rady był Julian Grobelny (PPS-WRN), wiceprzewodniczącymi Tadeusz Rek (SL) oraz Leon Feiner (Bund), sekretarzem Adolf Berman (ŻKN), skarbnikiem Ferdynand Arczyński (Stronnictwo Demokratyczne). Kontakty z „Żegotą” z ramienia Delegatury Rządu utrzymywali Witold Bieńkowski oraz jego zastępca w referacie żydowskim Władysław Bartoszewski.
„Żegota” rozwinęła również filię w Krakowie i we Lwowie. Kierowali nimi Stanisław Dobrowolski (PPS WRN) i Władysława Chomsowa (SD). Rada działała do początku 1945 r. Została uhonorowana medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
PAP/RIRM