Pięć projektów zmian przepisów o TK w Sejmie
W Sejmie jest obecnie pięć projektów zmian prawa dotyczącego Trybunału Konstytucyjnego. Własne projekty nowych ustaw o TK złożyli: PiS, Nowoczesna oraz KOD – jako obywatelski. Projekt noweli ustawy o TK złożyły Kukiz’15 oraz PSL.
Autorzy wszystkich złożonych projektów podkreślają, że mają one zakończyć trwający od kilku miesięcy konflikt wokół Trybunału. Są w nich poruszone następujące kwestie.
Wybór sędziów TK
Złożone projekty (oprócz projektu PiS) zakładają zmiany zasad wyboru przez Sejm sędziów TK – dziś wyłanianych bezwzględną większością głosów.
Nowoczesna chce, by sędziów TK Sejm wybierał – jak dziś – bezwzględną większością, ale proponuje, by kandydatów nie wskazywał Sejm, lecz Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Krajowa Rada Sądownictwa, Naczelna Rada Adwokacka i Krajowa Rada Radców Prawnych – aktywni politycy nie będą mogli zostać sędziami TK. Byłych polityków obowiązywałaby czteroletnia karencja. Komisja sejmowa miałaby przeprowadzić publiczne wysłuchanie kandydatów na sędziów oraz wyłonienie trzech z nich, którzy zostają przedstawieni Sejmowi.
Także obywatelski projekt KOD zwiększa krąg podmiotów zgłaszających kandydatów na sędziów TK. Ma to być – poza prezydium Sejmu, grupą 50 posłów, jak obecnie – prezydent, KRS, SN i NSA. Wybór sędziego odbywałby się większością 2/3 głosów.
Również projekt Kukiz’15 zakłada wybór sędziów TK kwalifikowaną większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz zwiększenie składu TK z 15 do 18 członków. Kadencja obecnych sędziów TK miałaby wygasnąć w 60 dni od wejścia zmian w życie – mieliby zostać powołani nowi sędziowie.
PSL chce, by Sejm dokonywał wyboru nowych sędziów TK większością 2/3 głosów. Jednocześnie proponuje przejście w stan spoczynku trzech osób wybranych do TK w październiku 2015 r. w poprzedniej kadencji Sejmu oraz trzech sędziów wybranych przez obecny Sejm, których do orzekania nie dopuszcza prezes TK Andrzej Rzepliński.
Pełen skład TK i głosowanie ws. orzeczeń
Projekt PiS określa pełen skład TK na co najmniej 11 sędziów. Skład taki miałby orzekać w sprawach o szczególnym znaczeniu. Ponadto TK orzekałby w składzie siedmiu oraz trzech sędziów.
Według Nowoczesnej, pełny składzie wymagałby co najmniej 9 sędziów Trybunału i badałby on sprawy o szczególnej zawiłości lub doniosłości. Generalnie TK orzekałby w składzie pięciu sędziów.
KOD proponuje, by pełny skład liczył 15 sędziów, przy kworum 9 sędziów. Dla większości spraw – skład pięcioosobowy, a w mniej ważnych – skład trzyosobowy.
Według PiS orzeczenia TK co do zasady zapadałyby zwykłą większością głosów, ale w pełnym składzie część orzeczeń zapadałaby większością 2/3 głosów (m.in. ws. ustawy o TK).
Zaprzysięganie sędziego TK
W projekcie PiS utrzymana jest zasada zaprzysięgania nowego sędziego przez prezydenta RP. Dodano, że po ślubowaniu prezes Trybunału przydziela mu sprawy i stwarza warunki umożliwiające wypełnianie obowiązków.
KOD chce natomiast, by nowy sędzia TK składał przysięgę wobec Marszałka Sejmu. Nowoczesna proponuje, by nowy sędzia składał ślubowanie wobec Sejmu.
Terminy rozpoznawania wniosków przez TK
Zgodnie z projektem PiS terminy rozpoznawania wniosków przez TK są wyznaczane według kolejności wpływu. Nie dotyczyłoby to: wniosków o zgodność ustaw przed ich podpisaniem i umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją z konstytucją; wniosków co do ustawy budżetowej; co do ustawy o TK; o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP; sporów kompetencyjnych między i organami państwa. Kolejność wpływu nie miałaby znaczenia, gdyby o szybsze zbadanie sprawy wystąpił prezydent. PiS chce też rocznego terminu dla TK na „zamknięcie” wszczętych już spraw.
Nowoczesna w swoim projekcie nakłada obowiązek rozpatrywania skarg konstytucyjnych obywateli w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia do TK.
Publikacja orzeczeń TK
Autorzy projektu PSL chcą przekazać kompetencje do zarządzenia ogłoszenia orzeczenia TK samemu Trybunałowi, z jednoczesnym wprowadzeniem przepisu, że nieogłoszone dotychczas orzeczenia podlegają opublikowaniu „w starym trybie” – czyli przez Prezesa Rady Ministrów w terminie 7 dni od wejścia w życie ustawy konsensualnej. Takie rozwiązanie – według PSL – to uniezależnienie władzy sądowniczej od władzy wykonawczej.
Nowoczesna chce, aby premier publikował wyrok w dzienniku urzędowym „nie później niż trzy dni od dnia doręczenia”.
Kukiz’15 proponuje zaś zmianę w konstytucji, która zakłada, że to TK publikuje własne orzeczenia. Obecnie orzeczenia TK są publikowane w „Dzienniku Ustaw” i „Monitorze Polskim”. Według Kukiz’15 po zmianie publikowanie orzeczeń Trybunału nie będzie uzależnione od woli władzy wykonawczej.
PSL proponuje ponadto, żeby Sejm otrzymał możliwość wnioskowania o ponowne rozpatrzenie ustawy po wyroku TK. „Wprawdzie orzeczenia TK są ostateczne, ale Sejm – dostrzegając taką potrzebę – może wnosić o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Trybunał, wskazując o nowe okoliczności faktyczne lub prawne” – wyjaśnili autorzy projektu w uzasadnieniu.
Od kilku miesięcy trwa kryzys wokół TK, który od końca listopada do początku kwietnia nie wydawał innych orzeczeń niż związanych ze sprawami TK. Według informacji na stronie TK, skład orzekający Trybunału liczy obecnie 12 osób.
W tym tygodniu – według zapowiedzi rzecznik klubu PiS Beata Mazurek – ma się odbyć spotkanie liderów partii nt. projektu ustawy o TK autorstwa PiS. Obecność na spotkaniu deklaruje Kukiz’15. Najprawdopodobniej nie wybiorą się na nie PO, Nowoczesna i PSL.
PAP/RIRM