Olsztyn: odsłonięto pomnik żołnierzy NSZ

Na cmentarzu komunalnym w Olsztynie odsłonięto dziś pomnik upamiętniający żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Monument w formie symbolicznej mogiły z polnych kamieni został ufundowany ze zbiórki publicznej.

Inicjator budowy pomnika Piotr Duczymiński powiedział PAP, że chodziło przede wszystkim o stworzenie miejsca, na które będzie można przyjść, żeby zapalić znicze i oddać cześć bohaterom. Jego zdaniem, NSZ jest ostatnią formacją podziemia niepodległościowego, która nie była upamiętniona w przestrzeni miejskiej Olsztyna; nie poświęcono jej wcześniej żadnego pomnika ani nazwy ulicy.

„Udało się nam przełamać trwającą od wielu lat ciszę w tej sprawie” – mówił.

Ufundowany ze zbiórki publicznej pomnik ma formę symbolicznej mogiły żołnierskiej. Na podstawie – zbudowanej z polnych głazów – umieszczono metalowe litery NSZ oraz tablicę z fragmentem przysięgi:

„Ja walkę o Wielką Polskę uważam za najważniejszy cel mego życia. Mając szczerą i nieprzymuszoną wolę służyć ojczyźnie, aż do ostatniej kropli krwi – wstępuję do Narodowych Sił Zbrojnych…”.

W odsłonięciu i poświęceniu pomnika uczestniczyli m.in. przedstawiciele środowisk narodowych i kombatanckich, poczty sztandarowe i grupa strzelecka z Gietrzwałdu. Wcześniej w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa odbyło się nabożeństwo w intencji poległych żołnierzy NSZ.

„Inicjatywa takiego upamiętnienia była potrzebna w Olsztynie i cieszę się, że się to udało” – powiedział PAP naczelnik olsztyńskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej Waldemar Brenda.

Jak przypomniał, NSZ były jedną z najsilniejszych organizacji Polski Podziemnej. W jego ocenie, po wojnie władze komunistyczne konsekwentnie tworzyły czarną legendę tej formacji i wciąż panuje wiele stereotypów na jej temat.

Uchwałę zezwalającą na wzniesienie pomnika upamiętniającego NSZ podjęła przed miesiącem olsztyńska Rada Miejska. Wcześniej projekt monumentu zaakceptowały m.in. zarząd cmentarza komunalnego przy ul. Poprzecznej, wojewódzka Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz IPN.

Olsztyńskie uroczystości odsłonięcia pomnika żołnierzy NSZ objął patronatem prezydent RP Andrzej Duda.

Działająca w konspiracji w okresie II wojny i po jej zakończeniu formacja wojskowa obozu narodowego – Narodowe Siły Zbrojne powstała 20 września 1942 r. Liczyły one – według różnych szacunków – od 70 tys. do 100 tys. ludzi. Największe wpływy miały na Podlasiu, północnym Mazowszu i Lubelszczyźnie.

7 marca 1944 r. nastąpiło podpisanie umowy scaleniowej, która przewidywała włączenie NSZ w skład AK. Od maja funkcjonowały dwie odrębne organizacje: NSZ-AK, podporządkowane AK oraz NSZ-ZJ.

NSZ walczyły przeciwko Niemcom i ZSRR o niepodległość Polski i odbudowę państwa w przedwojennych granicach na wschodzie, ale z nową granicą zachodnią opartą na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Pod koniec 1944 r. przeważająca część formacji NSZ podporządkowała się Narodowej Organizacji Wojskowej, tworząc Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, które organizowało akcje zbrojne przeciwko NKWD i UB, a także przeciw UPA. Ostatnie leśne oddziały NZW zwalczane przez władze komunistyczne istniały do połowy lat 50.

PAP/RIRM