Litwa: zakończono rewitalizację polskiej kwatery na Rossie

Fundacja Wolność i Demokracja w nowej części wileńskiego Cmentarza Rossa zakończyła w sobotę rewitalizację polskiej kwatery wojskowej z lat 1919-20. Czterdzieści starych nagrobków zostało wymienionych na nowe. Odnowiono też znajdującą się tam kolumnę.

„Stan dawnej kwatery był na tyle zły, że przeciąganie tego w czasie groziło całkowitą degradacją nagrobków” – powiedział PAP koordynator prac Marcin Demcio z Fundacji Wolność i Demokracja.

Marcin Demcio wskazał, że kwatera ta jest bardzo często pomijana przez polskich turystów czy polskie delegacje oficjalne, które przybywają na Rossę, gdyż „wszystkie uroczystości skupiają się na innej polskiej kwaterze wojskowej, w centrum której znajduje się serce marszałka Józefa Piłsudskiego”. Odnowiona przez Fundację kwatera mieści się w innej części cmentarza, na Nowej Rossie.

Na Nowej Rossie spoczywają żołnierze polscy i litewscy, polegli w latach 1919–20 w bratobójczej walce o Wilno. Spoczywa tam też pięciu żołnierzy z Samoobrony Wileńskiej, którzy polegli w walkach ulicznych z Niemcami i bolszewikami w końcu grudnia 1918 r. i na początku stycznia 1919 r. W środku tej kwatery, pomiędzy grobami polskich i litewskich żołnierzy, stoi kolumna z napisem „Wilno swoim wybawcom”. Do 1939 roku wieńczył ją orzeł.

Prace nad rewitalizacją, które sfinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Funduszu Promocji Kultury, rozpoczęto w ubiegłym roku od zbierania odpowiedniej dokumentacji. Następnie zostały wykonane nagrobki, identyczne z tymi z lastryka, które były w kwaterze.

„Początkowo nagrobki chcieliśmy stworzyć z granitu, bo uważaliśmy, że jest to trwalszy materiał i lepiej wygląda. Strona litewska upierała się jednak, żeby była to identyczna kopia istniejących” – powiedział Demcio.

Dogłębnej renowacji została poddana też kolumna, która – jak wskazuje koordynator prac – „była w gorszym stanie niż przepuszczaliśmy”.

W planach Fundacji Wolność i Demokracja jest też przywrócenie kolumnie pierwotnego stanu, czyli umieszczenie na niej orła, ale „będzie to zależało od tego, czy pozwolą na to władze litewskie”.

W ocenie przewodniczącego Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą Dariusza Żyborta, rewitalizacja polskiej kwatery na Nowej Rossie jest „dużym, znaczącym i kosztownym projektem”.

„Część nagrobków już była kiedyś odnawiana; stan większości wymagał pilnych prac. Obecne, nowe nagrobki posłużą co najmniej 50 lat” – powiedział PAP Żybort.

Prezes poinformował również, że Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą rozpoczął już zaplanowane na ten rok prace renowacyjne 10 pomników. Za uzyskane środki pochodzące głównie z kwest Komitet zamierza też odnowić kilka pomników na innej starej wileńskiej nekropolii, na Cmentarzu Bernardyńskim, m.in. zniszczony tu przed kilkoma miesiącami przez wandali pomnik Antoniego Tyszkiewicza.

Cmentarz Bernardyński jest jedną z najstarszych wileńskich nekropolii. Został założony na początku XIX w. Znajduje się w dzielnicy Zarzecze. Spoczywa na nim wielu zasłużonych dla miasta Polaków.

Cmentarz na Rossie, który liczy blisko 250 lat składa się z kilku części: Starej Rossy, Nowej Rossy i Cmentarzyka Wojskowego z mauzoleum marszałka Józefa Piłsudskiego, w którym spoczywa jego serce i prochy matki.

Na obszarze ponad 10 hektarów jest około 26 tys. nagrobków, pomników, grobowców. Spoczywają tu m.in. profesorowie wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, są też groby archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego, malarzy Franciszka Gucewicza i Franciszka Smuglewicza, groby dwojga dzieci Stanisława Moniuszki.

Na Rossie pochowani są również ojciec litewskiego odrodzenia narodowego Jonas Basanaviczius, malarz i kompozytor Mikalojus Konstantinas Cziurlionis, pisarze Vincas Mykolaitis-Putinas, Balys Sruoga, a także wiele innych osób zasłużonych dla Polski, Litwy i Wilna.

PAP/RIRM