Katowicki IPN wydał publikację nt. prawnych aspektów stanu wojennego

Katowicki IPN wydał publikację pt. „Zbrodnie stanu wojennego – aspekty prawne”, która jest efektem zorganizowanej przed rokiem ogólnopolskiej konferencji. Artykuły poświęcone są m.in. śledztwom IPN dotyczącym tamtego okresu i postawom internowanych działaczy.

Publikacja – na którą składa się dziewięć artykułów poprzedzonych wstępem – została udostępniona w formie elektronicznej na stronie internetowej IPN. Przedstawiono w niej m.in. szczegóły śledztw prokuratorów IPN związanych z internowaniami, tłumieniem demonstracji i pacyfikacją strajków, weryfikacją dziennikarzy, stosowaniem tzw. „ścieżek zdrowia” oraz funkcjonowaniem wojskowych obozów internowania.

Autorzy przypominają również prawne i faktyczne przeszkody w ściganiu zbrodni komunistycznych popełnionych w tym okresie, kulisy śledztwa w sprawie pacyfikacji kopalń Wujek i Manifest Lipcowy, oraz działania Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawach związanych ze stanem wojennym.

„W ubiegłym roku minęło 35 lat od wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Rocznica ta dała asumpt do refleksji naukowej nad tym wydarzeniem, które wielu Polaków wciąż uważa za rodzaj >>mniejszego zła<<, nie dostrzegając ogromu cierpień i niegodziwości, jakie przyniosło” – napisał we wstępie naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach dr. hab. Adam Dziurok.

Przypomniał, że z prawnego punktu widzenia było to działanie nielegalne, nawet w świetle obowiązującego wówczas prawa, co stwierdził w 2011 r. Trybunał Konstytucyjny. Do świadomości społecznej – dodał Adam Dziurok – nie przebiły się także jednoznacznie negatywne oceny wprowadzenia stanu wojennego dokonane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie orzeczeniu z 2015 r. Sąd wskazał na „negatywne konsekwencje zarówno dla państwa, społeczeństwa i poszczególnych obywateli, gdyż zatrzymany został proces reform ekonomicznych, demokratyzacji kraju, poszerzenia zakresu wolności obywatelskich a co najistotniejsze, wprowadzenie stanu wojennego spowodowało ofiary śmiertelne wśród obywateli”.

Przedstawiciele IPN przypominają, że grupie komunistycznych funkcjonariuszy odpowiedzialnych bezpośrednio za przygotowanie, wprowadzenie i realizowanie stanu wojennego przedstawiono zarzuty działania w związku przestępczym o charakterze zbrojnym co także zaakceptował sądy kolejnych instancji.

Ogólnopolską konferencję pt. „Zbrodnie stanu wojennego – aspekty prawne” zorganizowano 13 i 14 grudnia 2016 r. w Katowicach. Jej głównym założeniem była prezentacja dokonań IPN w rozliczanie przestępstw z tamtego okresu. Internetowa publikacja zawiera część wygłoszonych na tej konferencji referatów, uzupełnionych dodatkowo o tekst na temat przebiegu śledztw przeciw prokuratorom wojskowym, którym zarzucono utrudnianie pierwszych śledztw w sprawie pacyfikacji śląskich kopalń na początku stanu wojennego.

Mimo że publikacja przedstawia przede wszystkim rozważania o charakterze prawnym, znalazł się w niej także tekst ujmujący stan wojenny w kategoriach fenomenu socjologicznego oraz artykuł – analizę historyczną, wykorzystującą zeznania złożone podczas śledztw prowadzonych przez prokuratorów IPN. W otwierającym publikację tekście dr Barbara Fedyszak-Radziejowska dowodzi, że stan wojenny był traumą kulturową całej wspólnoty. Prezentuje ponadto najnowsze badania socjologiczne, wskazujące, że w świadomości społecznej wciąż dominuje ocena, że wprowadzenie stanu wojennego było decyzją słuszną.

Analizę działań RPO w sprawach związanych ze stanem wojennym zaprezentował na konferencji zastępca Rzecznika Stanisław Trociuk, zaś prok. Ewa Koj przedstawiła kulisy najważniejszego śledztwa prowadzonego przez IPN w tej sprawie – rozliczenia sprawców stanu wojennego. Kolejne teksty prezentują śledztwa prowadzone przez prokuratorów IPN z różnych części kraju.

Magdalena Sierocińska dokonała analizy akt śledztwa z perspektywy historyka, a dr Przemysław Piątek zajął się rozważaniami na temat praktyki ścigania przestępstw stanu wojennego z perspektywy kryminologicznej oraz możliwości wykorzystania uzyskanej w ten sposób wiedzy w ramach współczesnej polityki kryminalnej.

„Można wyrazić nadzieję, że publikacja ta przyczyni się do głębszej refleksji nad przestępczym charakterem systemu komunistycznego, a w szczególności do zmiany, wciąż przeważającego w społeczeństwie, przekonania o słuszności wprowadzenia stanu wojennego w Polsce” – podsumował Adam Dziurok.

PAP/RIRM