Fenomen Edukacji Domowej

Edukacja domowa to coraz bardziej popularny system nauczania dzieci i młodzieży w Polsce. W naszej ojczyźnie taki rodzaj kształcenia obecny jest na mocy ustawy z 7 września 1991 r. Pozwala ona w znaczeniu formalno-prawnym na nauczanie w domu. Jednym z ustawowych wymogów, zastosowania domowego kształcenia, jest zgoda dyrektora szkoły do której zapisane jest dane dziecko. Z ustawy także wynika, że uczeń ma obowiązek zdawania egzaminów klasyfikacyjnych po każdym roku zakończonej edukacji.

Największymi ośrodkami w Polsce, gdzie rozwija się tego rodzaju system to Warszawa, Zielona Góra, Szczecin, Poznań. Znany i popularny jest także w innych krajach tj.: Japonia, Węgry, Wielka Brytania, Australia, Kanada. W Stanach Zjednoczonych nauczaniem domowym objętych jest ponad 2,5 miliona dzieci, a z roku na rok liczba ta sukcesywnie rośnie.

Jednym z założeń tego rodzaju edukacji jest uczenie dziecka przez rodziców w domu. Warto podkreślić, że zjawisko takiego kształcenia, jest kontynuacją wielowiekowej tradycji, kiedy edukacja odbywała się w domu. Odgrywała ona istotną rolę w społeczeństwie przez kilka stuleci.

W Ameryce na przełomie XVII i XVIII w. odpowiedzialność za nauczanie dzieci spoczywała na ojcu. To właśnie mężczyzna przekazywał wiedzę. Odpowiedzialny był także za przekazanie dziecku doktryny chrześcijańskiej i kwalifikacji zawodowych.

Jednak z upływem czasu ,,Edukacja dzieci znalazła się w rękach szkolnego personelu ze względu na dwa czynniki. Pierwszym było wprowadzenie obowiązku szkolnego, a drugim – przekonanie, że zawodowi nauczyciele zapewniają wyższy poziom kształcenia niż rodzice”. ( Ray, 1999)

Jednym z głównych powodów, wyboru domowej formy nauczania jest troska i jednocześnie obawa rodziców przed utratą wpływu na proces wychowawczy swoich dzieci. Niektórzy socjologowie sądzą, że edukacja w domu stanowi poniekąd sposób na odzyskanie przez rodziców kontroli nad wychowaniem dzieci i może mieć istotny wpływ na kształtowanie przyszłego pokolenia. Mimo, iż nauczanie w domu nie koresponduje z podtrzymywanym przez rządy wielu państw systemem instytucjonalnej edukacji, gdzie główną rolę odgrywają wykwalifikowani nauczyciele, to wiele osób decyduje się na taką formę kształcenia.

Edukacja domowa budzi zainteresowanie rodziców, mediów, polityków, a także szkół prywatnych. Zmienia się również postrzeganie takiej istotnej kwestii jak to, że rodzice przestają patrzeć na nauczanie jako domenę, która jest zarezerwowana jedynie dla nauczycieli. Chodzi również o zaangażowanie rodziców w proces edukacyjny swoich dzieci, uwzględniając lokalne uwarunkowania, wyniki w nauczaniu, a także przekazywane wartości, które są cenione przez rodzinę, a nie tylko wąską grupę decydentów.

,,Wiele osób zaangażowanych w nauczanie domowe cechuje przywiązanie do tradycyjnych wartości. […] Jedni zabrali swoje dzieci ze szkół publicznych, ponieważ uważali je za zbyt zsekularyzowane, inni zaś twierdzą, że szkoły te są zbyt blisko związane są z religią.”

 (Ray, 2005)

W nauczaniu domowym to rodzice aktywnie angażują się w kształcenie swoich dzieci. Jednak w dużej mierze to matka pełni rolę nauczyciela. Ojcu przypada ok. 10% czasu na nauczanie. Taki rodzaj edukacji daje możliwość dopasowania indywidualnego programu i metody kształcenia do potrzeb dziecka. Rodzice mogą korzystać z gotowych jak i własnych pomocy naukowych. Lekcje trwają przeważnie ok. 3-4 godziny dziennie, dodatkowo dziecko poświęca czas na samodzielną naukę. Większość dzieci, które uczą się w domu ma niewielki kontakt z państwową szkołą. Dzieci uczą się przede wszystkim w domu, a wszystkie egzaminy o charakterze państwowym zdają w szkole. Jednak w ramach edukacji domowej, co jakiś czas organizowane są spotkania dzieci, które dzięki temu nawiązują kontakty z rówieśnikami. Szkoły, które są w programie nauczania domowego, także organizują wiele kursów i szkoleń dla rodziców. Kształcenie w tym systemie jest bezpłatne. Szkoły też z powodzeniem wykorzystują w nauczaniu system e- learningowy. Wiele dzieci ma także możliwość uczestniczenia w zajęciach, zorganizowanych przez placówkę stosującą program nauczania domowego. Zajęcia mają formę warsztatów muzycznych, teatralnych, sportowych, można też skorzystać z zajęć z wybranych przez dziecko przedmiotów. Warto podkreślić, że program kształcenia obejmuje nauczanie początkowe, jednak większość rodziców uczy dzieci w domu, aż do końca szkoły średniej. Rodzice którzy są zaangażowani w edukację domową często mają wyższe wykształcenie. Połowa edukujących posiada licencjat. Domeną ludzi, którzy podejmują się kształcenia swoich dzieci to osoby, które regularnie biorą udział w praktykach religijnych. Większość z nich to konserwatywni chrześcijanie, a także w taki sposób edukują swoje dzieci osoby innych wyznań tj. żydzi, muzułmanie, buddyści.

Liczne badania nad kształceniem domowym dowodzą, że dzieci które są uczone w domu osiągają w testach zdecydowanie lepsze wyniki o 15- 30%, od dzieci edukowanych w zwykłej szkole. Dotyczy to wszystkich dziedzin nauczania począwszy od przedmiotów ścisłych po humanistyczne.

Warto, również wspomnieć także o dość prestiżowej i popularnej metodzie edukacji wspomagającej nauczanie domowe, która oparta jest na systemie pedagogicznym stworzonym przez włoską lekarkę i nauczycielkę dr Marię Montessori. W Polsce w oparciu o tą metodę działa już kilkadziesiąt szkół. Na świecie absolwentami tego rodzaju placówek są m.in. Larry Page i Sergey Brin ( założyciele Google), książęta Harry i William, czy Katherine Graham (właścicielka i wydawca Washington Post), Chelsea Clinton (córka Billa Clintona).

Według obserwacji metodą montessori, którą nauczano dzieci w wieku wczesnoszkolnym, jest fakt, że osiągają one lepsze wyniki na studiach, są twórcze, dobrze zarządzają czasem, a przede wszystkim mają otwarte umysły i są ciekawe świata. Cechą charakterystyczną tej metody to indywidualne podejście do dziecka. W takich szkołach nie dzieli się uczniów według wieku, ale pod kątem wiedzy, umiejętności i rozwijanych zainteresowań. Dziecko realizuje program nauczania w sposób indywidualny podczas zajęć, które nazywane są ,,Pracą Własną”. Zamiast jednej lekcji jest trzy, lub czterogodzinna ,,Praca Własna”, nieprzerywana dzwonkami. Uczniowie dzięki temu mają dużo czasu na realizację uzgodnionego z nauczycielem planu pracy. Dziecko ma też możliwość wyboru, z jakimi pomocami naukowymi chce się uczyć.

Warto podkreślić jednak, że istotne w tej formie edukowania jest to, że nie ma mowy w o samowoli. Metoda montessori i system nauczania domowego dają dużo wolności, a jednocześnie przez wolność wzbudza się w młodym człowieku poczucie odpowiedzialności i pasji do nauki a potem do życia.

 

 Monika Brodzińska