68 lat temu wybuchło Powstanie Warszawskie
1 sierpnia 1944r. wybuchło Powstanie Warszawskie największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Przez 63 dni żołnierze Armii Krajowej prowadzili heroiczną i osamotnioną walkę, której celem była niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i dominacji sowieckiej.
Dowództwo Armii Krajowej zakładało, że Armii Czerwonej zależeć będzie na szybkim zajęciu Warszawy. Przewidywano, że kilkudniowe walki zostaną zakończone przed wejściem do miasta sił sowieckich. Oczekiwano również pomocy ze strony aliantów zachodnich. Opanowanie miasta przez AK przed nadejściem Armii Czerwonej i wystąpienie w roli gospodarza przez władze Polskiego Państwa Podziemnego w imieniu rządu RP na uchodźstwie miało być atutem w walce o niezależność wobec ZSRR. Liczono na to, że ujawnienie się w Warszawie władz cywilnych związanych z Delegaturą Rządu na Kraj będzie szczególnie istotne w związku z powołaniem przez komunistów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu walki w stolicy nie bez znaczenia były także działania propagandy sowieckiej. Pod koniec lipca na ulicach Warszawy zaczęły pojawiać się odezwy informujące o ucieczce Komendy Głównej AK i o przejęciu dowództwa nad siłami zbrojnymi podziemia przez dowództwo Armii Ludowej. Z kolei oddana przez Sowietów Związkowi Patriotów Polskich radiostacja Kościuszko wzywała warszawiaków do natychmiastowego podjęcia walki. W tej sytuacji KG AK obawiała się, że komunistyczna dywersja może doprowadzić do niekontrolowanych i spontanicznych wystąpień zbrojnych przeciwko Niemcom, na czele których będą stawać komuniści.
Jak tłumaczy prof. Józef Szaniawski, historyk, sowietolog: Godzina „W” czyli godzina 17:00 – 1 sierpnia 1944 roku. Przeszła do historii jako jedna z najważniejszych dat.” Jak dodaje „Pytanie o przyczyny i o sens Powstania Warszawskiego i o decyzji i godziny „W” 1 sierpnia, którą podjął Tadeusz Komorowski jako komendant główny Armii Krajowej, wicepremier Jankowski jako delegat na kraj rządu Polskiego nie jest prosta. Geneza Powstania Warszawskiego to 23 sierpnia 1939 roku, kiedy na Kremlu w Moskwie został podpisany układ między Trzecią Rzeszą a Związkiem Sowieckim. Tam należy szukać przyczyny wybuchu i sensu Powstania Warszawskiego. Wszystko to co wydarzyło się miedzy 23 sierpnia 1939 roku a 1 sierpnia 1944 roku to są przyczyny Powstania Warszawskiego. Trzeba sobie zdać sprawę, że ogromna machina Armii Czerwonej została zatrzymana przez Stalina na ogromnym obszarze od Bałtyku po Morze Czarne. Toczyły się zacięte walki na śmierć i życie gdzie ginęły tysiące żołnierzy niemieckich i sowieckich tylko na tym środkowym odcinku Wisły zostało zawarte nieformalne zawieszenie broni między Hitlerem a Stalinem między Wermachtem a Armią Czerwoną i tak trzeba patrzeć na Powstanie Warszawskie.”- tłumaczy prof. Józef Szaniawski.
Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wynosiły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono z miasta, które po powstaniu zostało niemal całkowicie zburzone. Specjalne oddziały niemieckie, używając dynamitu i ciężkiego sprzętu, jeszcze przez ponad trzy miesiące metodycznie niszczyły resztki ocalałej zabudowy.