Nie popełniać błędów starej Piętnastki

Polska stanowi ewenement w skali Europy i świata pod względem stanu
środowiska przyrodniczego. To dzięki polskiemu rolnikowi, leśnikowi, myśliwemu,
wędkarzowi oraz doskonałej kadrze naukowej z zakresu ekologii teoretycznej i
stosowanej tak użytkowaliśmy nasze zasoby przyrodnicze, że zachowaliśmy je w
idealnym stanie.

Świadectwem tego jest występowanie na terenie Polski wszystkich rodzimych
gatunków roślin i zwierząt. Korzystaliśmy z zasobów przyrodniczych, służyły one
człowiekowi i nie straciliśmy ani jednego z naszych rodzimych gatunków. Tym
różnimy się od państw starej Piętnastki, gdzie łamanie praw przyrodniczych
(intensyfikacja rolnictwa, liberalizacja leśnictwa, „żywiołowo-ekonomiczny”
rozwój infrastruktury) zaowocowało katastrofalnym stanem środowiska
przyrodniczego i lawinowym zanikiem rodzimych gatunków roślin i zwierząt. To
lawinowy zanik gatunków w starej Unii stał się przyczyną tworzenia programu
Natura 2000, którego celem jest ochrona gatunków w tych miejscach, w których
pozostały jeszcze jakieś osobniki.
Wstąpienie Polski w struktury Unii
Europejskiej rodzi pytanie: jaką drogą rozwoju będziemy kierować się w
przyszłości? Czy będziemy bezkrytycznie naśladowali model rozwoju i wdrażali
„osiągnięcia” państw starej Piętnastki, czy też skorzystamy z szansy analizy
popełnionych tam błędów, których koszty naprawy wielokrotnie przewyższają
skumulowane tam bogactwo?
Szansą na niepopełnianie błędów jest realizacja
polityki ochrony środowiska zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Wymaga
to wysoko wykwalifikowanej kadry specjalistów. Musi ona zająć decyzyjne
stanowiska w administracji państwowej i samorządowej, w ministerstwach, biurach
ochrony środowiska, regionalnych zarządach gospodarki wodnej, parkach
krajobrazowych, nadleśnictwach itp. Kadry, która potrafi ocenić i wycenić zasoby
przyrodnicze i tak je wykorzystać do szybkiego rozwoju gospodarczego, aby
stymulując rozwój gospodarczy, ulegały one bądź to stałemu odnawianiu, bądź to
pomnażaniu. Ludzie ci muszą więc dysponować szeroką wiedzą przyrodniczą,
ekonomiczną i projektową pozwalającą na takie gospodarowanie przestrzenią
przyrodniczą, aby negatywne zmiany w środowisku przyrodniczym wynikające z
działalności gospodarczej w jednym miejscu umieć kompensować (naprawiać) –
również za pomocą działalności gospodarczej – w innym. Koniecznością jest zatem
wykształcenie specjalistów, do czego zobowiązują nas zapisy prawne zawarte
zarówno w prawie polskim, jak i europejskim. Kompensacja przyrodnicza określana
jest jako zespół działań w ramach polityki ochrony środowiska mających na celu
wyrównanie szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięć
inwestycyjnych, szczególnie liniowych (infrastruktura drogowa). Wiedza o
możliwych działaniach kompensacyjnych jest obowiązkowym elementem procesu oceny
oddziaływania inwestycji na środowisko.
My, Polacy, musimy być mądrzy przed
szkodą. Czeka nas szybki rozwój gospodarczy. Będzie więc następował wzrost
liczby przedsięwzięć inwestycyjnych, które mogą pogarszać stan środowiska
przyrodniczego, a więc tych, które bezwzględnie wymagają działań
kompensacyjnych. Musimy skorzystać z naszej przewagi w zakresie stanu
środowiska, zachować jego dotychczasową jakość i szybko zniwelować różnice w
rozwoju ekonomicznym. Wyzwaniem dla nas winny być szczególnie państwa starej
Piętnastki, a więc te, które wraz z „rozwojem gospodarczym” dokonały spustoszeń
w żywych zasobach przyrodniczych. Muszą więc dokonać spóźnionej kompensacji, a
do tego potrzebne są nie tylko ogromne środki finansowe, ale i wybitni
specjaliści.
Wychodząc temu naprzeciw, Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i
Medialnej w Toruniu jako pierwsza w Polsce uruchomiła studia podyplomowe na
kierunku polityka ochrony środowiska – kompensacja przyrodnicza. Są one
skierowane do absolwentów wydziałów przyrodniczych, ekonomicznych i prawniczych
pragnących specjalizować się w tworzeniu projektów związanych z polityką ochrony
środowiska ukierunkowaną szczególnie na projekty wymagające działań
kompensacyjnych. Zajęcia w formie wykładów i zajęć projektowo-terenowych
prowadzą najwyższej klasy specjaliści z Polski i z zagranicy. Są to naukowcy i
praktycy z zakresu systematyki (rozpoznawania gatunków w ich miejscu bytowania),
ekologii teoretycznej i stosowanej, prawa oraz projektowania inwestycji w żywych
systemach przyrodniczych. Chodzi o takie projektowanie inwestycji, aby jej
realizacja nie tylko nie spowodowała zubożenia zasobów przyrodniczych, ale wręcz
przeciwnie – ich poprawę. Absolwenci studiów podyplomowych powinni być
przygotowani do:
– opracowania projektu działań kompensacyjnych w odniesieniu
do konkretnych inwestycji w konkretnym systemie przyrodniczym i w odniesieniu do
konkretnych gatunków ważnych także z punktu widzenia Natury 2000;
– pracy w
krajowych i zagranicznych instytucjach państwowych, samorządowych, jak również w
biurach projektowych związanych z oceną i opracowywaniem wszelkiego rodzaju
planów na styku inwestycji i ochrony zasobów przyrodniczych;
– tworzenia
projektów działań kompensacyjnych koniecznych przy realizacji infrastruktury
drogowej.
Nie straćmy szansy i skorzystajmy z najnowszej wiedzy.
Wykorzystajmy dorobek naszych ojców i dziadów i stańmy się najlepsi na świecie w
zakresie unikania strat w środowisku i ich naprawy tam, gdzie jest to konieczne.
Takich specjalistów kształci Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w
Toruniu na podyplomowym studium polityka ochrony środowiska – kompensacja
przyrodnicza.

 
Prof. Jan
Szyszko